Nvidia, gã khổng lồ bán dẫn do Jensen Huang dẫn dắt, người thường được gọi là ‘Taylor Swift của giới công nghệ,’ đang ngày càng vướng vào căng thẳng công nghệ và thương mại leo thang giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Vai trò then chốt của công ty trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) đã đẩy công ty vào trung tâm của cuộc cạnh tranh giành quyền thống trị AI toàn cầu.
Vào giữa tháng 4, chuyến thăm Bắc Kinh của Jensen Huang trùng với thời điểm Hoa Kỳ thực thi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với chất bán dẫn tiên tiến. Các hạn chế này quy định rằng Nvidia phải đảm bảo giấy phép xuất khẩu cho chip AI H20 của mình trước khi vận chuyển chúng đến Trung Quốc. Bộ Thương mại Hoa Kỳ biện minh cho các biện pháp này là để bảo vệ an ninh quốc gia và kinh tế, trong khi Nvidia tiết lộ rằng các quan chức Hoa Kỳ đã chỉ ra rằng các quy định sẽ được thực thi vô thời hạn.
Nhưng tại sao Nvidia lại trở thành một người chơi quan trọng trong cuộc cạnh tranh AI giữa hai siêu cường toàn cầu này?
Nvidia là gì?
Nvidia chuyên thiết kế các chip phức tạp, hay chất bán dẫn, nền tảng cho sự phát triển và triển khai AI tạo sinh. AI tạo sinh đề cập đến các hệ thống AI có khả năng tạo ra nội dung mới dựa trên đầu vào của người dùng, được minh họa bằng các mô hình như ChatGPT. Nhu cầu bùng nổ đối với chip AI trong những năm gần đây đã đưa Nvidia lên hàng đầu trong ngành công nghệ, khiến nó trở thành một trong những công ty có giá trị nhất trên thế giới. Vào tháng 11 năm ngoái, vốn hóa thị trường của Nvidia đã vượt qua Apple một thời gian ngắn, làm nổi bật tầm quan trọng của nó.
Với vai trò quan trọng của chip Nvidia trong việc thúc đẩy AI tạo sinh, các chính quyền Hoa Kỳ kế tiếp đã duy trì sự tập trung cao độ vào các giao dịch của công ty với Trung Quốc. Washington đặt mục tiêu làm chậm tiến độ của Trung Quốc trong công nghệ chip AI cao cấp, đặc biệt là cho các ứng dụng quân sự, thông qua các hạn chế xuất khẩu, do đó bảo vệ lợi thế cạnh tranh của mình trong cuộc đua AI.
Tại sao Chip H20 bị nhắm mục tiêu?
Đây không phải là lần đầu tiên chính phủ Hoa Kỳ hạn chế doanh số bán chip của Nvidia cho Trung Quốc. Ngay từ năm 2022, chính quyền Biden đã áp đặt các hạn chế đối với việc xuất khẩu chất bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc. Nvidia đã phản ứng bằng cách thiết kế chip H20 đặc biệt để tuân thủ các quy định này. Chip H100 thậm chí còn tiên tiến hơn đã bị cấm xuất khẩu sang Trung Quốc.
Tuy nhiên, sự xuất hiện gần đây của các công ty AI tạo sinh Trung Quốc như DeepSeek đã khơi lại những lo ngại của Hoa Kỳ rằng ngay cả các chip cấp thấp hơn cũng có khả năng tạo điều kiện cho những tiến bộ công nghệ đáng kể. DeepSeek đã tuyên bố khả năng đạt được hiệu suất tính toán giống như ChatGPT bằng cách sử dụng các chip ít mạnh mẽ hơn này. Hiện tại, các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc, bao gồm Tencent, Alibaba và ByteDance (công ty mẹ của TikTok), rất mong muốn mua chip H20 và đã đặt hàng đáng kể.
Các hạn chế mới thiếu thời gian ân hạn và Nvidia dự đoán khả năng mất 5,5 tỷ đô la do không thể thực hiện các đơn đặt hàng này. Chim Lee, một nhà phân tích cấp cao tại Economist Intelligence Unit (EIU) ở Bắc Kinh, nói với BBC rằng các công ty Trung Quốc, bao gồm Huawei, đang đầu tư vào việc phát triển chip AI như là giải pháp thay thế cho các sản phẩm của Nvidia.
Mặc dù các chip trong nước này có thể chưa phù hợp với hiệu suất của các sản phẩm Nvidia, Lee cho rằng các hạn chế của Hoa Kỳ có thể nghịch lý đẩy nhanh nỗ lực của Trung Quốc để phát triển các chip vượt trội. Ông nói thêm: ‘Điều này chắc chắn gây ra những thách thức cho ngành công nghiệp AI của Trung Quốc, nhưng nó khó có thể làm chậm đáng kể sự phát triển và ứng dụng AI của Trung Quốc.’
Ý nghĩa chuyến thăm Trung Quốc của Huang
Trung Quốc đại diện cho một thị trường quan trọng đối với Nvidia. Trong khi Hoa Kỳ chiếm gần một nửa doanh số của mình, Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đóng góp 13% vào doanh số của Nvidia năm ngoái. Chuyến thăm của Huang được giải thích rộng rãi là một nỗ lực để bảo vệ lợi ích của Nvidia ở Trung Quốc trong bối cảnh các hạn chế mới.
Theo các báo cáo từ truyền thông nhà nước Trung Quốc, Huang đã gặp Ren Hongbin, chủ tịch Hội đồng Xúc tiến Thương mại Quốc tế Trung Quốc, bày tỏ mong muốn ‘tiếp tục hợp tác với Trung Quốc’. Financial Times đưa tin rằng Huang cũng đã gặp Liang Wenfeng, người sáng lập DeepSeek. Tuy nhiên, hãng truyền thông Trung Quốc The Paper dẫn các nguồn tin quen thuộc với chi tiết chuyến đi, nói rằng Huang đã không gặp Liang trực tiếp.
Hơn nữa, Tân Hoa Xã đưa tin rằng Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong đã gặp Huang, nhấn mạnh ‘tiềm năng to lớn cho đầu tư và tiêu dùng ở thị trường Trung Quốc’. Trong cuộc gặp với thị trưởng Thượng Hải, Huang nhắc lại cam kết của mình đối với thị trường Trung Quốc.
Tác động đến cạnh tranh Mỹ-Trung
Các hạn chế xuất khẩu này là một phần của chiến lược rộng lớn hơn của Washington nhằm tách chuỗi cung ứng công nghệ tiên tiến khỏi Trung Quốc, giảm sự phụ thuộc vào quốc gia này và hồi hương sản xuất chất bán dẫn về Hoa Kỳ.
Nvidia gần đây đã công bố kế hoạch xây dựng các cơ sở máy chủ AI tại Hoa Kỳ, có khả năng trị giá tới 500 tỷ đô la. Cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump sau đó tuyên bố rằng quyết định đầu tư này là do chiến dịch tái tranh cử của ông thúc đẩy. Vào tháng 3, Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC), nơi sản xuất chip cho Nvidia, đã công bố khoản đầu tư bổ sung trị giá 100 tỷ đô la vào các cơ sở sản xuất tiên tiến ở Arizona.
Gary Ng, một nhà kinh tế cấp cao tại Natixis, cho rằng những phát triển này cho thấy sự phân chia ngày càng tăng của công nghệ toàn cầu thành ‘hai hệ thống riêng biệt’ - một do Hoa Kỳ dẫn đầu và một do Trung Quốc dẫn đầu. Ông nói: ‘Công nghệ sẽ không còn là không gian chia sẻ toàn cầu và sẽ phải đối mặt với những hạn chế ngày càng tăng.’
Tìm hiểu sâu hơn về Bối cảnh Bán dẫn và Vị trí của Nvidia
Để đánh giá đầy đủ tình hình phức tạp của Nvidia, điều cần thiết là phải hiểu sự phức tạp của ngành công nghiệp bán dẫn và bối cảnh địa chính trị rộng lớn hơn mà nó hoạt động. Chất bán dẫn, thường được gọi là chip, là bộ não đằng sau các thiết bị điện tử hiện đại, cung cấp năng lượng cho mọi thứ từ điện thoại thông minh và máy tính xách tay đến ô tô và hệ thống vũ khí tiên tiến. Việc thiết kế và sản xuất các chip này đòi hỏi kiến thức chuyên môn cao, thiết bị tiên tiến và đầu tư vốn đáng kể.
Nvidia đã tạo ra một vị trí độc đáo trong bối cảnh này bằng cách tập trung vào thiết kế các đơn vị xử lý đồ họa (GPU) hiệu suất cao. Ban đầu được phát triển cho trò chơi, các GPU này đã được chứng minh là đặc biệt phù hợp cho khối lượng công việc AI, đặc biệt là học sâu. Các thuật toán học sâu yêu cầu lượng dữ liệu khổng lồ và các tính toán phức tạp, các tác vụ mà GPU có thể xử lý hiệu quả hơn so với các đơn vị xử lý trung tâm (CPU) truyền thống. Lợi thế này đã làm cho GPU của Nvidia trở thành tiêu chuẩn vàng để đào tạo và triển khai các mô hình AI.
Thành công của công ty không chỉ do công nghệ vượt trội của nó. Nvidia cũng đã trau dồi một hệ sinh thái mạnh mẽ gồm phần mềm và công cụ, giúp các nhà phát triển dễ dàng sử dụng GPU của mình cho các ứng dụng AI hơn. Hệ sinh thái này, kết hợp với sức mạnh phần cứng của nó, đã tạo ra một hiệu ứng mạng mạnh mẽ, gây khó khăn cho các đối thủ cạnh tranh trong việc thách thức sự thống trị của Nvidia.
Ý nghĩa Địa chính trị của Sự thống trị Chip
Sự tập trung thiết kế và sản xuất chất bán dẫn ở một vài khu vực quan trọng có ý nghĩa địa chính trị đáng kể. Hoa Kỳ, Đài Loan và Hàn Quốc là nơi có các công ty sản xuất chip hàng đầu thế giới, trong khi Trung Quốc tụt hậu trong cả thiết kế và năng lực sản xuất. Sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài này đã trở thành một mối quan tâm ngày càng tăng đối với Trung Quốc, đặc biệt là trong bối cảnh căng thẳng leo thang với Hoa Kỳ.
Chính phủ Hoa Kỳ đã thực hiện các bước để củng cố ngành công nghiệp bán dẫn trong nước của mình, bao gồm Đạo luật CHIPS, cung cấp hàng tỷ đô la trợ cấp và tín dụng thuế cho các nhà sản xuất chip để xây dựng nhà máy ở Hoa Kỳ. Mục tiêu là giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài và đảm bảo rằng Hoa Kỳ duy trì lợi thế công nghệ của mình.
Tuy nhiên, những nỗ lực này khó có thể loại bỏ hoàn toàn sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài, ít nhất là trong ngắn hạn. Đài Loan, đặc biệt, vẫn là một người chơi quan trọng trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn, với TSMC kiểm soát một thị phần đáng kể năng lực sản xuất chip toàn cầu. Các rủi ro địa chính trị liên quan đến tình trạng của Đài Loan đã làm phức tạp thêm tình hình.
Vượt qua những Thách thức
Nvidia thấy mình ở một vị trí bấp bênh, bị kẹt giữa các lợi ích cạnh tranh của Hoa Kỳ và Trung Quốc. Công ty cần tuân thủ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ đồng thời duy trì sự hiện diện của mình tại thị trường Trung Quốc sinh lợi. Điều này đòi hỏi một hành động cân bằng tinh tế và sẵn sàng thích ứng với những thay đổi của hoàn cảnh.
Một chiến lược mà Nvidia đã sử dụng là phát triển các chip được thiết kế đặc biệt cho thị trường Trung Quốc tuân thủ các quy định xuất khẩu của Hoa Kỳ, như đã thấy với H20. Tuy nhiên, ngay cả những nỗ lực này có thể không đủ để đáp ứng những lo ngại của Hoa Kỳ, vì chính phủ tiếp tục thắt chặt các hạn chế đối với xuất khẩu chip sang Trung Quốc.
Một thách thức khác đối với Nvidia là sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các nhà sản xuất chip Trung Quốc trong nước. Các công ty như Huawei đang đầu tư mạnh vào việc phát triển chip AI của riêng họ và mặc dù họ có thể chưa thể sánh được hiệu suất của Nvidia, nhưng họ đang đạt được tiến bộ nhanh chóng. Nếu các công ty Trung Quốc thành công trong việc phát triển các chip AI cạnh tranh, nó có thể làm giảm đáng kể thị phần của Nvidia ở Trung Quốc.
Tương lai của AI và Ngành Bán dẫn
Tương lai của AI gắn liền với ngành công nghiệp bán dẫn. Những tiến bộ trong công nghệ chip sẽ cho phép các mô hình AI mạnh mẽ hơn, đến lượt nó sẽ thúc đẩy sự đổi mới trong một loạt các ngành công nghiệp. Cuộc cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc để giành quyền thống trị AI sẽ tiếp tục định hình bối cảnh bán dẫn, với cả hai quốc gia đều đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển.
Nvidia có khả năng sẽ vẫn là một người chơi quan trọng trong cuộc cạnh tranh này, nhưng nó sẽ phải đối mặt với những thách thức ngày càng tăng từ cả các đối thủ cạnh tranh của Hoa Kỳ và Trung Quốc. Khả năng vượt qua những thách thức này của công ty sẽ quyết định thành công lâu dài của nó. Khi bối cảnh địa chính trị tiếp tục phát triển, Nvidia sẽ cần phải điều chỉnh các chiến lược của mình và duy trì lợi thế công nghệ để luôn đi đầu trong cuộc cách mạng AI. Hành trình của công ty làm nổi bật sự tương tác phức tạp giữa công nghệ, kinh tế và địa chính trị trong thế kỷ 21.