Hiểm họa Thực Tế Cá Nhân Hóa: Hướng Đến Đồng Thuận?

Kiến trúc của Thực Tế Cá Nhân Hóa

Thế giới kỹ thuật số ngày càng được định hình bởi các thuật toán chọn lọc trải nghiệm cá nhân của chúng ta. Phần này khám phá các lực lượng công nghệ và kinh tế thúc đẩy sự siêu cá nhân hóa này, bằng cách xem xét cách các thuật toán này lọc và định hình nhận thức và tương tác xã hội của chúng ta, tất cả trong bối cảnh các mô hình kinh doanh kỹ thuật số thống trị.

Logic Bên Trong của Siêu Cá Nhân Hóa

Khái niệm “bộ lọc thực tế” là trung tâm để hiểu môi trường thông tin ngày nay. Các thuật toán đã phát triển vượt ra ngoài việc truy xuất thông tin đơn giản, giờ đây xây dựng “hệ sinh thái thông tin cá nhân” độc đáo cho mỗi người dùng. Mục tiêu là tạo ra trải nghiệm người dùng liền mạch, hấp dẫn. Điều này đạt được thông qua quy trình ba bước: xác định thuộc tính người dùng thông qua theo dõi hành vi, cung cấp nội dung có liên quan cao và tinh chỉnh liên tục để phù hợp tối ưu.

Điều này thay đổi cơ bản cách chúng ta gặp thông tin. Môi trường thông tin, từng được chia sẻ rộng rãi, đang ngày càng trở nên cô lập và cá nhân hóa. Các thuật toán liên tục quan sát hành vi của người dùng - số lần nhấp, thời gian dừng lại, chia sẻ - để củng cố sự hiểu biết của chúng về sở thích của người dùng, bao bọc các cá nhân trong các bong bóng thông tin phản ánh sở thích của riêng họ. Điều này dẫn đến thực tế được tùy chỉnh cao, duy nhất cho mỗi người.

Phòng Máy: Chủ Nghĩa Tư Bản Giám Sát và Nền Kinh Tế Chú Ý

Các lực lượng kinh tế củng cố sự phổ biến của siêu cá nhân hóa trong kỷ nguyên kỹ thuật số, chủ yếu là nền kinh tế chú ý và chủ nghĩa tư bản giám sát.

Zeynep Tufekci lập luận rằng các nền tảng công nghệ lớn dựa vào việc thu hút sự chú ý của người dùng và bán nó cho các nhà quảng cáo. Trong “nền kinh tế chú ý” này, sự tham gia của người dùng là một nguồn tài nguyên có giá trị. Các nền tảng được khuyến khích mạnh mẽ để quảng bá nội dung tối đa hóa sự tham gia, thường bao gồm thông tin đối đầu, cảm xúc và gây viêm nhiễm. Các thuật toán, được thúc đẩy bởi các mục tiêu thương mại, khuếch đại nội dung làm trầm trọng thêm sự chia rẽ xã hội.

Lý thuyết “chủ nghĩa tư bản giám sát” của Shoshana Zuboff tiết lộ một logic sâu sắc hơn, lập luận rằng các nền tảng không chỉ bán quảng cáo. Hoạt động kinh doanh cốt lõi của họ là tạo ra và vận hành “thị trường tương lai hành vi”, nơi các dự đoán về hành vi trong tương lai được mua và bán. Tương tác của người dùng tối ưu hóa các đề xuất hiện tại nhưng cũng tạo ra “thặng dư hành vi” - dữ liệu được sử dụng để đào tạo các mô hình dự đoán. Cá nhân hóa sau đó là một bài tập thu thập dữ liệu nhằm mục đích tinh chỉnh các công cụ dự đoán và cuối cùng là sửa đổi hành vi, phục vụ lợi ích của chủ nghĩa tư bản giám sát, tách rời khỏi sức khỏe của người dùng và xã hội.

Kết hợp các lý thuyết này tiết lộ bản chất thực sự của “bộ lọc thực tế”. Chúng không phải là các công cụ trung lập trao quyền cho người dùng mà là các hệ thống tối đa hóa lợi nhuận, tạo ra môi trường cá nhân hóa hấp dẫn để thu hút sự chú ý của người dùng và chuyển đổi dữ liệu hành vi thành các sản phẩm dự đoán sinh lợi, khiến thực tế bị bóp méo trở thành một sản phẩm phụ không thể tránh khỏi.

Nền Tảng Kỹ Thuật: Từ Lọc Cộng Tác Đến Mô Hình Tạo Sinh

Một nền tảng công nghệ đang phát triển hỗ trợ kiến trúc thương mại này. Các hệ thống đề xuất ban đầu dựa trên lọc cộng tác, phân tích hành vi nhóm để dự đoán sở thích cá nhân. Các kỹ thuật như mô hình ngôn ngữ lớn như BERT, cho phép hệ thống hiểu ý định của người dùng. Thay vì khớp từ khóa đơn giản, các hệ thống này cung cấp các đề xuất chính xác, mạch lạc. Các công ty như eBay, Alibaba và Meituan đã triển khai các mô hình này trong các công cụ đề xuất của họ.

AI tạo sinh đánh dấu một bước tiến đáng kể, cho phép các thuật toán tạo nội dung mới, độc đáo theo yêu cầu. Thực tế cá nhân hóa do đó có thể được lấp đầy bằng nội dung tổng hợp. Ví dụ, một người bạn đồng hành AI có thể tham gia vào các cuộc trò chuyện và tạo ảnh tùy chỉnh cho người dùng.

Quỹ đạo này chỉ ra một tương lai nơi thực tế cá nhân hóa chuyển từ nội dung được quản lý cẩn thận sang thế giới tổng hợp AI phù hợp với cá nhân. Ranh giới giữa thực và ảo bị xóa nhòa. Sự thay đổi từ “quản lý thực tế” sang “tạo ra thực tế” này làm sâu sắc thêm bản chất nhập vai của “bộ lọc thực tế”, có khả năng khuếch đại tác động của chúng đối với nhận thức cá nhân và cấu trúc xã hội.

Bạn Đồng Hành AI Như Những Người Thân Mật

Một xu hướng đáng chú ý trong siêu cá nhân hóa là sự trỗi dậy của các ứng dụng bạn đồng hành AI. Những nhân vật ảo này tham gia vào các cuộc trò chuyện bằng ngôn ngữ tự nhiên liên tục, được nhân cách hóa cao, thu hút nhiều người dùng, đặc biệt là giới trẻ. Dữ liệu thị trường cho thấy sự tăng trưởng nhanh chóng: The New York Times báo cáo hơn 10 triệu người dùng coi người yêu AI là “bạn đồng hành” và hơn 100 ứng dụng do AI điều khiển cung cấp các mức độ đồng hành khác nhau. Thị trường bạn đồng hành AI của Hoa Kỳ vượt quá 4,6 tỷ đô la vào năm 2024, với mức tăng trưởng dự kiến vượt quá 27% CAGR, do phần mềm chiếm ưu thế.

Cốt lõi của bạn đồng hành AI là sự tổng hợp của AI tạo sinh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) và điện toán biên. Các công nghệ này cho phép bạn đồng hành AI ghi nhớ lịch sử trò chuyện, thích ứng với phong cách giao tiếp, thực hiện nhập vai và thảo luận các chủ đề khác nhau. Bằng cách tích hợp dữ liệu tương tác của người dùng, các mẫu cảm xúc và phản hồi hành vi, các nhà phát triển tạo ra các nền tảng trí tuệ thống nhất trên các thiết bị, cung cấp hỗ trợ cảm xúc được cá nhân hóa, liền mạch.

Lấp Đầy Khoảng Trống Cảm Xúc: Phân Tích Sự Thu Hút Tâm Lý

Bạn đồng hành AI rất phổ biến vì chúng giải quyết các nhu cầu cảm xúc của xã hội đương đại, đặc biệt là thế hệ trẻ. Họ cung cấp phản hồi và sự thoải mái về cảm xúc tức thì, vô điều kiện và liên tục. Họ trình bày một lối thoát cảm xúc cho những người cảm thấy cô đơn, vụng về về mặt xã hội hoặc bị căng thẳng.

Điều này phù hợp với các xu hướng tâm lý xã hội rộng lớn hơn. Một cuộc khảo sát về những người trẻ tuổi Trung Quốc cho thấy sự suy giảm cảm giác hạnh phúc, ý nghĩa, kiểm soát, thuộc về và lòng tự trọng giữa các thế hệ. Nhiều người cảm thấy lo lắng và đang đánh giá lại bản thân, khiến họ phải hỏi “Tôi là ai?” Bạn đồng hành AI cung cấp một không gian an toàn, không phán xét để bày tỏ cảm xúc riêng tư, khám phá sự nhầm lẫn bên trong và giải tỏa sự cô đơn. Chúng đóng vai trò là “buồng vang” hoàn hảo, mang đến sự kiên nhẫn, thấu hiểu và hỗ trợ.

Bạn đồng hành AI đại diện cho hình thức “bộ lọc thực tế” cuối cùng, định hình cuộc sống xã hội và cảm xúc bằng cách lọc thông tin và cung cấp tương tác được quản lý, liên tục thỏa mãn, thay thế những xung đột, hiểu lầm và thất vọng xảy ra trong các mối quan hệ giữa con người.

Thương Mại Hóa Các Mối Quan Hệ Thân Mật

Sự thoải mái về cảm xúc do bạn đồng hành AI mang lại gắn liền với một logic thương mại. Sự thân mật được AI tạo điều kiện là một sản phẩm được thiết kế và đóng gói cẩn thận, với các nền tảng chuyển đổi mong muốn kết nối cảm xúc sâu sắc hơn thành lợi nhuận thông qua các tính năng và dịch vụ trả phí khác nhau. Ví dụ: người dùng có thể trả tiền cho “thẻ tăng cường trí nhớ” để giúp bạn đồng hành AI ghi nhớ thói quen và sở thích của họ, tạo ra cảm giác thân mật đích thực hơn.

Các nền tảng sử dụng các chiến lược tròchơi hóa, như các kịch bản có thể tùy chỉnh, nhiều cốt truyện và phản hồi tức thì, để kích thích mong muốn của người tiêu dùng và đầu tư cảm xúc. Điều này tạo ra một nghịch lý: các mối quan hệ được dự định cho sự thân mật được thúc đẩy bởi các mục tiêu thương mại và khai thác dữ liệu. Trong khi tìm kiếm sự thoải mái về cảm xúc, các mẫu cảm xúc, lịch sử trò chuyện và sở thích cá nhân của người dùng được phân tích để tối ưu hóa dịch vụ, tăng khả năng giữ chân người dùng và phát triển các mô hình doanh thu dựa trên đăng ký hoặc các tính năng cao cấp. Các mối quan hệ thân mật được định lượng, đóng gói và bán.

Ranh Giới Của Đạo Đức và Phát Triển

Sự gia tăng của bạn đồng hành AI đưa ra những rủi ro và thách thức đạo đức, bao gồm sự phụ thuộc và làm mờ ranh giới giữa thực tế và tưởng tượng, điều này ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.

Đặc biệt lo ngại là tác động đến trẻ vị thành niên. Thanh thiếu niên đang trong giai đoạn phát triển xã hội quan trọng. Nếu họ dựa vào AI để được hỗ trợ khi đối phó với các vấn đề và cảm xúc phức tạp, thì có một rủi ro nguy hiểm là tình bạn đồng hành AI, thiếu các hạn chế và kiểm duyệt phù hợp về độ tuổi, có thể được sử dụng để truyền bá thông tin có hại như nội dung khiêu dâm hoặc quảng bá các giá trị có hại cho trẻ em. Trong một số bối cảnh pháp lý, việc cung cấp nội dung tình dục do AI điều khiển có thể là bất hợp pháp.

Điều cần thiết là đặt ra các giới hạn tương tác và ranh giới đạo đức cho AI. Nó không chỉ là một vấn đề kỹ thuật, mà là một vấn đề xã hội sâu sắc. Gia công phát triển kết nối cảm xúc cho các thuật toán AI được thúc đẩy bởi lợi nhuận có thể tạo ra một cái bóng dài, tạo ra những cá nhân kém khả năng hơn.

Phân Mảnh của Phạm Vi Công Cộng

Phần này chuyển từ phân tích hoạt động của các công nghệ cá nhân hóa sang khám phá các tác động xã hội của chúng, đi sâu vào cách các “bộ lọc thực tế” được quản lý này tác động đến các chức năng dân chủ cốt lõi như hình thành sự đồng thuận, tiến hành tranh luận chính trị và duy trì một bản sắc tập thể chung.

Mô Hình Truyền Thông Đại Chúng và “Cộng Đồng Tưởng Tượng”

Để hiểu được sự thay đổi hiện tại, chúng ta phải xem xét lại thế kỷ 20, khi các phương tiện truyền thông đại chúng như báo chí, đài phát thanh và truyền hình đóng vai trò trong việc xây dựng sự đồng thuận. Mặc dù thiên vị, các phương tiện truyền thông này đã cung cấp một môi trường thông tin thống nhất phần nào, đặt ra một chương trình chung cho quốc gia. Benedict Anderson lập luận rằng các phương tiện truyền thông in ấn, như báo chí, cho phép mọi người tưởng tượng mình chia sẻ kinh nghiệm với hàng triệu công dân trong cùng một “thời gian trống rỗng, đồng nhất”. “Cảm giác chúng ta” được xây dựng bằng phương tiện truyền thông này là cơ sở tâm lý cho sự hình thành nhà nước dân tộc và sự đoàn kết xã hội.

Sự Giải Thể của Thông Tin Chung

Siêu cá nhân hóa đang phá bỏ cơ sở thông tin chung này. Với mỗi người dùng đắm chìm trong một vũ trụ cá nhân được thuật toán điều chỉnh, “phạm vi công cộng” để đàm phán tập thể bị xói mòn. Chúng ta đang chuyển từ một xã hội tiêu thụ phương tiện truyền thông sang một xã hội “được truyền thông hóa” - nơi mọi tổ chức xã hội phải hoạt động thông qua bộ lọc logic của truyền thông.

Sự thay đổi này đe dọa khả năng xác định và xác định những thách thức chung của chúng ta như một xã hội. Nếu nguồn cấp tin tức của một người đầy những cảnh báo về sự suy thoái kinh tế, trong khi người khác thấy những dấu hiệu của sự thịnh vượng, họ không thể đồng ý về các ưu tiên quốc gia. Khi thực tế chung biến mất, sự đồng thuận trở nên bất khả thi. Điểm mấu chốt của vấn đề chuyển từ tranh chấp về sự thật sang tranh chấp về “thực tế” mà mỗi chúng ta đang sống.

Từ Ý Kiến Công Chúng Đến Cảm Xúc Tổng Hợp

Bản chất của “ý kiến công chúng” đã thay đổi về cơ bản. Ý kiến công chúng, trước đây là kết quả của các cuộc thảo luận có cân nhắc, giờ là sự tổng hợp các phản ứng cảm xúc bị cô lập. Các nền tảng theo dõi và định lượng các phản ứng đối với nội dung (thích, không thích, chia sẻ) và trình bày chúng dưới dạng “tình cảm công chúng”.

“Ý kiến” này không phải là một cấu trúc có chủ ý của tư duy tập thể mà là tổng kết cảm xúc, thiếu trọng lượng hợp lý và thúc đẩy sự chia rẽ. Điều này làm thay đổi các cơ chế phản hồi dân chủ, đối đầu các nhà hoạch định chính sách với sự hỗn loạn cảm xúc dễ bay hơi thay vì tình cảm công chúng cân bằng.

Động Lực của Phân Cực Chính Trị

Cuộc Tranh Luận Giữa “Bong Bóng Lọc” và “Buồng Vang”

Các cuộc thảo luận về phân cực chính trị sử dụng “bong bóng lọc” và “buồng vang” làm các khái niệm trung tâm, thường bị nhầm lẫn. “Bong bóng lọc” của Eli Pariser mô tả môi trường thông tin cá nhân hóa được tạo bởi các thuật toán mà người dùng không biết, lọc bỏ các quan điểm bất hòa của người dùng. “Buồng vang” chỉ ra sự tự chọn, nơi các cá nhân tham gia vào các cộng đồng có cùng chí hướng, củng cố các niềm tin hiện có.

Giới học thuật tranh chấp khái niệm “bong bóng lọc”, không tìm thấy bằng chứng thực nghiệm mạnh mẽ về tác động của nó. Một số học giả nói rằng người dùng truy cập các nguồn đa dạng và các thuật toán thậm chí có thể mở rộng tầm nhìn của họ, lập luận rằng “tiếp xúc có chọn lọc” - chọn thông tin phù hợp với các quan điểm hiện có - quan trọng hơn. Những người khác nhận thấy các thuật toán thực sự tăng cường, gây ra các cộng đồng bị cô lập, phân cực.

Bảng 1: So Sánh “Buồng Vang” và “Bong Bóng Lọc”

Giả Thuyết Gia Tốc: Thuật Toán và Thành Kiến Nhận Thức

“Giả thuyết gia tốc” tránh suy nghĩ về thuật toán và lựa chọn của người dùng như “nguyên nhân và kết quả” thay vào đó, nó đưa ra một vòng phản hồi mạnh mẽ. Con người dễ mắc phải thành kiến xác nhận và “thành kiến đồng thuận sai”. Trong khi phải đối mặt với ma sát trước kỷ nguyên kỹ thuật số, các thuật toán loại bỏ ma sát này, giúp dễ dàng thỏa mãn thành kiến xác nhận.

Thuật toán giải thích hành vi (nhấp vào một bài báo quan điểm) là “sự quan tâm của người dùng” và đề xuất nội dung tương tự để tăng khả năng giữ chân người dùng. Sự củng cố lẫn nhau này làm trầm trọng thêm khoảng cách ý thức hệ. Do đó, các thuật toán là “máy gia tốc”, cộng hưởng với các khuynh hướng tâm lý, phóng đại sự khác biệt thành chia rẽ ý thức hệ.

Tâm Lý Học Kỹ Thuật Số của “Chúng Ta vs. Họ”

Kết quả là phân cực cảm xúc - ghê tởm, không tin tưởng và thù hận đối với các phe đối lập. Môi trường buồng vang làm giảm tiếp xúc với các quan điểm bên ngoài, làm suy yếu sự đồng cảm. Khi các cá nhân được cho biết thế giới bên ngoài th Read More