Het snelgroeiende veld van kunstmatige intelligentie was begin 2024 getuige van een opmerkelijke ontwikkeling met de release van een krachtig, vrij beschikbaar groot taalmodel (large language model) van het Chinese DeepSeek. Deze stap bracht Meta’s hoofd AI-wetenschapper, Yann LeCun, een prominente voorstander van open onderzoek, ertoe een cruciale verduidelijking te bieden te midden van speculaties dat China de Verenigde Staten zou inhalen op het gebied van AI-bekwaamheid. De nauwkeurigere interpretatie, suggereerde LeCun, ging niet zozeer over nationale dominantie, maar eerder over de opkomst van ‘open source modellen die propriëtaire modellen overtreffen’. Deze observatie belicht een fascinerende dynamiek, maar werpt een lange schaduw van onzekerheid over de duurzaamheid van China’s schijnbare toewijding om zijn geavanceerde AI-innovaties gratis wereldwijd te verspreiden. Hoe lang zal deze digitale vrijgevigheid duren?
De Open-Source Golf die China Overspoelt
In het landschap van Chinese technologiegiganten is een duidelijke trend zichtbaar geworden. Leiders zoals Eddie Wu bij Alibaba, Pony Ma bij Tencent en Robin Li die Baidu bestuurt, hebben aantoonbaar het open-source paradigma omarmd. Deze filosofie staat iedereen onbeperkte toegang toe om AI-software en de onderliggende code te gebruiken, te onderzoeken, aan te passen en te distribueren. Deze aanpak lijkt, althans voorlopig, de impliciete goedkeuring van het staatsapparaat te dragen. Een belangrijk signaal kwam in januari toen de CEO van DeepSeek, Liang Wenfeng, opmerkelijk werd geselecteerd als de vertegenwoordiger van de AI-sector tijdens een bijeenkomst op hoog niveau met premier Li Qiang.
Het is cruciaal om te begrijpen dat open source geen uitvinding is die uniek is voor China. Echter, de aard van Chinese bijdragen sluit vaak nauwer aan bij de fundamentele principes van de beweging in vergelijking met sommige Westerse tegenhangers. DeepSeek, bijvoorbeeld, distribueert zijn broncode onder licentievoorwaarden die opmerkelijk weinig beperkingen opleggen aan het gebruik, wat brede adoptie en experimentatie bevordert. Dit staat in schril contrast met de strategie die wordt gehanteerd door entiteiten zoals OpenAI, de in de VS gevestigde maker van het alom erkende ChatGPT. OpenAI handhaaft strikte controle over de trainingsdata en methodologieën die ten grondslag liggen aan zijn propriëtaire modellen, en behandelt deze als streng bewaakte bedrijfsgeheimen. Hoewel OpenAI intenties heeft aangegeven om in de toekomst een model met publiek toegankelijke getrainde parameters uit te brengen, benadrukt zijn huidige modus operandi beheersing. Zelfs Meta’s Llama-modellen, hoewel vrij beschikbaar, bevatten beperkingen op bepaalde commerciële toepassingen. Desalniettemin is Meta het ermee eens dat het vestigen van een industriestandaard een toewijding aan openheid vereist over opeenvolgende generaties modellen.
- DeepSeek: Biedt bijna onbeperkt gebruik via zijn open-source licentie.
- OpenAI: Voornamelijk propriëtair, houdt trainingsdata en processen vertrouwelijk.
- Meta (Llama): Vrij beschikbaar maar met enkele beperkingen voor commercieel gebruik, erkent echter de strategische waarde van openheid.
Deze divergentie in aanpak onderstreept de verschillende strategische berekeningen die spelen. China’s huidige enthousiasme voor open source lijkt diep verweven met zijn specifieke geopolitieke en technologische omstandigheden.
Strategische Imperatieven: Waarom Nu Openheid?
China’s omarming van open-source AI is verre van een daad van puur technologisch altruïsme; het is een berekende strategie gedreven door dringende behoeften en opportunistische voordelen in de huidige mondiale omgeving. Verschillende sleutelfactoren liggen ten grondslag aan deze aanpak.
Beperkingen Omzeilen
Misschien wel de belangrijkste drijfveer is het complexe web van technologiebeperkingen opgelegd door Washington. Deze maatregelen beperken ernstig het vermogen van Chinese bedrijven om de meest geavanceerde halfgeleiders aan te schaffen, met name die geproduceerd door Nvidia, die als essentieel worden beschouwd voor het trainen en implementeren van geavanceerde AI-modellen op schaal. In deze beperkte omgeving biedt het benutten van krachtige open-source modellen ontwikkeld door internationale bedrijven met toegang tot deze high-end chips een vitale workaround. Inderdaad, voordat DeepSeek opkwam als een potente binnenlandse speler, waren een aanzienlijk aantal Chinese AI-modellen, waaronder enkele naar verluidt ontwikkeld voor militaire toepassingen, in wezen aanpassingen of variaties gebouwd op Meta’s Llama-architectuur. Deze afhankelijkheid benadrukt hoe open source een cruciale weg biedt om concurrerend te blijven ondanks hardwarebeperkingen. Bovendien vindt er binnen China innovatie plaats om deze hardwarebeperkingen te mitigeren. Bijvoorbeeld, Ant Group, opgericht door Jack Ma, heeft naar verluidt geavanceerde technieken ontwikkeld die het trainen van AI-modellen mogelijk maken op minder krachtige, binnenlands geproduceerde chips, zoals die van Huawei, waarbij resultaten worden behaald die vergelijkbaar zijn met training op premium Nvidia-processors. Als dergelijke methoden wijdverspreid worden toegepast, vertegenwoordigen ze een significante stap in de richting van het overkoepelende doel van president Xi Jinping om technologische zelfredzaamheid te bereiken, waardoor de afhankelijkheid van buitenlandse hardware wordt verminderd.
Ontwikkeling Versnellen
Het open-source model bevordert inherent samenwerking en versnelt het innovatietempo. Door code en methodologieën te delen, kunnen Chinese bedrijven collectief voortbouwen op elkaars vorderingen, dubbel werk vermijden en snel itereren op bestaande modellen. Deze samenwerkingsdynamiek creëert een krachtig netwerkeffect, waardoor het hele ecosysteem sneller kan vooruitgaan dan wanneer elk bedrijf geïsoleerd zou opereren. De recente golf van activiteit onderstreept dit punt: in slechts de afgelopen weken hebben grote spelers, waaronder Baidu, Alibaba, Tencent en DeepSeek, allemaal significante updates of geheel nieuwe releases voor hun open-source AI-aanbod aangekondigd. Dit snelle tempo van verbetering suggereert een gezamenlijke inspanning om middelen te bundelen en snel de technologische kloof met Westerse leiders te dichten. Deze collectieve vooruitgangsstrategie geeft China een reële kans om in te halen, en mogelijk voorbij te streven, in kritieke AI-domeinen.
Mondiale Status en Soft Power
Vrijgevigheid met technologische innovatie dient als een krachtig instrument om de internationale reputatie en invloed te vergroten. Zoals DeepSeek’s oprichter Liang Wenfeng vorig jaar in een zeldzaam interview opmerkte: ‘Bijdragen aan [open source] levert ons respect op.’ Dit sentiment strekt zich uit voorbij individuele bedrijven naar de natie zelf. De beschikbaarheid van krachtige, gratis AI-tools ontwikkeld in China versterkt zijn imago als technologisch leider en draagt aanzienlijk bij aan zijn soft power, met name in regio’s buiten de traditionele Westerse invloedssfeer. Deze open benadering heeft aantoonbaar percepties veranderd, wat ertoe leidde dat sommige waarnemers, zoals de Amerikaanse econoom Tyler Cowen, observeerden dat China een voordeel heeft behaald ten opzichte van de Verenigde Staten – ‘niet alleen in technologie, maar ook in vibes.’ Interessant is dat deze strategie tot op zekere hoogte de aanpak weerspiegelt die wordt bepleit door de Europese Unie. Erkennend het potentieel van open source om binnenlandse spelers te versterken en dominantie door enkele grote techbedrijven te voorkomen, kondigde EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in februari plannen aan gericht op het mobiliseren van substantiële investeringen (€200 miljard) ter bevordering van ‘coöperatieve, open innovatie’ in kunstmatige intelligentie, met als doel homegrown kampioenen zoals het Franse Mistral AI te cultiveren.
Bredere Open-Source Afstemming
China’s neiging naar open standaarden beperkt zich niet uitsluitend tot het domein van AI-software. Het weerspiegelt een breder strategisch patroon gericht op het verminderen van de afhankelijkheid van door het Westen gecontroleerde technologieën, met name die welke kwetsbaar zijn voor geopolitieke manoeuvres of sancties. Een uitstekend voorbeeld is de actieve promotie door de overheid van de RISC-V chiparchitectuur. Deze open-standaard instructiesetarchitectuur, ondersteund door een divers wereldwijd consortium inclusief Huawei en zelfs Nvidia, wordt gepusht als een levensvatbaar alternatief voor het licentiëren van propriëtaire technologie van gevestigde spelers zoals het Britse Arm (wiens ontwerpen mobiele processors domineren) en de Amerikaanse giganten Intel en AMD (leiders in pc- en serverprocessors). De onderliggende angst is eenvoudig: toegang tot Arm-, Intel- of AMD-technologieën zou mogelijk kunnen worden afgesneden door toekomstige acties van de Amerikaanse overheid. Het omarmen van open standaarden zoals RISC-V biedt een weg naar grotere technologische soevereiniteit en veerkracht tegen dergelijke externe druk. Deze parallelle inspanning in hardware-architectuur versterkt het idee dat de open-source push in AI deel uitmaakt van een grotere, strategisch gemotiveerde pivot.
Scheuren in het Fundament: De Monetisatie-uitdaging
Ondanks de strategische voordelen brengt de wijdverspreide adoptie van een open-source model aanzienlijke hindernissen met zich mee voor commerciële levensvatbaarheid, met name voor beursgenoteerde bedrijven die verantwoording moeten afleggen aan aandeelhouders. Hoewel het innovatie en adoptie bevordert, bemoeilijkt het weggeven van het kernproduct de omzetgeneratie aanzienlijk.
Eigenaars van propriëtaire modellen, zoals OpenAI, hanteren doorgaans een meerledige omzetstrategie. Ze rekenen gebruikers rechtstreeks voor toegang tot hun meest geavanceerde modellen en gerelateerde producten (zoals premium versies van ChatGPT). Bovendien genereren ze aanzienlijke inkomsten door hun API’s (Application Programming Interfaces) te licentiëren aan ontwikkelaars die AI-mogelijkheden willen integreren in hun eigen applicaties en diensten.
Daarentegen vinden bedrijven die zich primair richten op open-source modellen, zoals DeepSeek, hun directe monetisatie-opties aanzienlijk beperkt. Ze kunnen doorgaans alleen vertrouwen ophet tweede type inkomstenstroom – vergoedingen van ontwikkelaars die hun modellen integreren. Hoewel dit een levensvatbaar bedrijfsmodel kan zijn, vertegenwoordigt het vaak een kleiner potentieel omzetpool vergeleken met het vragen van geld voor directe toegang tot de kerntechnologie. Dit is misschien geen onmiddellijke zorg voor een particulier bedrijf als DeepSeek, wiens oprichter, Liang Wenfeng, publiekelijk heeft verklaard dat het prioriteren van innovatie boven onmiddellijke winst zijn huidige focus is.
Echter, het beeld is complexer voor grote, beursgenoteerde conglomeraten zoals Alibaba. Na enorme bedragen te hebben toegezegd – naar verluidt ongeveer $53 miljard – aan investeringen in AI en cloud computing, staat Alibaba onder intense druk om een duidelijk pad naar winstgevendheid uit deze ondernemingen aan te tonen. Slechte rendementen op zulke massale investeringen kunnen aanzienlijk wegen op de aandelenkoers en de algehele marktwaardering.
Alibaba erkent deze uitdaging en volgt een hybride strategie. De $315 miljard e-commerce en technologiegigant onderhoudt zowel propriëtaire AI-modellen als draagt aanzienlijk bij aan het open-source ecosysteem, naast het exploiteren van een substantiële cloud computing-divisie. Op HSBC’s Global Investment Summit verwoordde Alibaba-voorzitter Joe Tsai de strategische gok van het bedrijf: de gratis, open-source modellen fungeren als een toegangspunt, trekken klanten aan die vervolgens aanvullende diensten met hoge marges zullen kopen van Alibaba Cloud. Deze diensten omvatten:
- Rekencapaciteit: Essentieel voor het draaien en finetunen van AI-modellen.
- Dataverwerking en -beheer: Kritieke infrastructuur voor AI-toepassingen.
- Beveiligingsdiensten: Bescherming van gevoelige data en AI-systemen.
- Een ‘Volledige Stack Software’: Het aanbieden van uitgebreide oplossingen gebouwd rond de AI-modellen.
Deze calculus hangt echter af van een cruciale aanname: dat Chinese bedrijven, die historisch achterliepen op hun Westerse tegenhangers in het adopteren van geavanceerde IT-oplossingen en clouddiensten, hun uitgaven op deze gebieden aanzienlijk zullen verhogen. Het succes van Alibaba’s strategie hangt niet alleen af van de aantrekkingskracht van zijn gratis modellen, maar ook van een bredere digitale transformatie in de Chinese industrie die bereid is te betalen voor het omringende ecosysteem. De monetisatiepuzzel blijft een kritieke uitdaging voor het ondersteunen van langetermijninvesteringen in open-source AI binnen een commercieel gedreven omgeving.
De Schaduw van de Staat: Controle en Tegenstrijdigheden
Boven China’s ontluikende open-source AI-scène hangt de alomtegenwoordige invloed van de staat. Beijing handhaaft rigoureuze controle over de nationale economie via gecentraliseerde industriële planning en een complex regelgevend apparaat, met name met betrekking tot informatie en technologie. Dit creëert inherente spanningen met de gedecentraliseerde, grenzeloze aard van open-source ontwikkeling.
Generatieve AI-producten en -diensten die binnen China opereren, zijn onderworpen aan strikte inhoudsregels. Officiële richtlijnen schrijven voor dat deze technologieën ‘de socialistische kernwaarden moeten naleven’ en expliciet de generatie of verspreiding van inhoud verbieden die wordt geacht ‘de nationale veiligheid in gevaar te brengen’ of de sociale stabiliteit te ondermijnen. Het implementeren en handhaven van deze vereisten vormt unieke uitdagingen voor open-source modellen. Door hun ontwerp kunnen deze modellen wereldwijd worden gedownload, gewijzigd en ingezet, wat gecentraliseerde inhoudsfiltering bemoeilijkt. Het huidige regelgevingskader lijkt enigszins ambigu met betrekking tot de specifieke verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden die verband houden met de ontwikkeling en implementatie van open-source AI, waardoor ontwikkelaars en gebruikers in een staat van onzekerheid verkeren.
Bovendien kan de strategische calculus die momenteel openheid begunstigt, dramatisch verschuiven naarmate de Chinese AI-capaciteiten volwassener worden. Als en wanneer Chinese bedrijven de capaciteiten van hun Westerse rivalen bereiken of overtreffen, zou Beijing’s perspectief op de wijsheid van het vrijelijk verspreiden van potentieel krachtige, dual-use technologie een significante transformatie kunnen ondergaan. AI heeft diepgaande implicaties voor nationale macht, inclusief militaire toepassingen en cyberoorlogcapaciteiten. Een regering die gefocust is op nationale veiligheid en het behouden van een technologische voorsprong, zou steeds terughoudender kunnen worden om haar meest geavanceerde AI-innovaties openlijk te delen, vooral als die innovaties door geopolitieke concurrenten kunnen worden benut.
Anekdotisch bewijs wijst al op onderliggende staatszorgen. Er zijn berichten opgedoken die suggereren dat sommige sleutelmedewerkers bij toonaangevende AI-bedrijven zoals DeepSeek te maken hebben met reisbeperkingen, wat mogelijk duidt op een wens om kennisoverdracht of talentdrain te voorkomen. Analisten zoals Gregory C. Allen van het in de VS gevestigde Center for Strategic and International Studies (CSIS) hebben gewezen op een potentiële asymmetrie: innovatieve AI-trainingstechnieken ontwikkeld in China, wanneer open-sourced, zouden onevenredig ten goede kunnen komen aan Amerikaanse bedrijven. Amerikaanse bedrijven beschikken vaak over superieure computerinfrastructuur (toegang tot krachtigere chips) en zouden mogelijk Chinese software-innovaties kunnen toepassen op hun meer geavanceerde hardware, waardoor ze een groter concurrentievoordeel behalen dan Chinese bedrijven zelf halen uit de openheid. Dit potentieel voor rivalen om effectiever te profiteren van Chinese innovaties voegt nog een laag complexiteit toe aan Beijing’s langetermijn strategische overwegingen met betrekking tot open source. De uiteindelijke prioriteiten van de staat – controle, nationale veiligheid en wereldwijde concurrentiekracht – kunnen uiteindelijk botsen met de filosofie van onbeperkte technologische deling.
Een Vluchtige Vrijgevigheid? Echo’s uit Andere Sectoren
De hypothese dat China’s huidige omarming van open-source AI een tijdelijke, strategische manoeuvre zou kunnen zijn in plaats van een blijvende filosofische toewijding, wint aan geloofwaardigheid wanneer deze wordt bekeken tegen de achtergrond van zijn acties in andere technologische domeinen waar het al wereldwijd leiderschap heeft bereikt. Het contrast is veelzeggend.
In sectoren zoals elektrische voertuig (EV) batterijen en groene energietechnologieën, waar Chinese bedrijven de wereldwijde toeleveringsketens domineren en beschikken over geavanceerde capaciteiten, is de houding duidelijk anders. In plaats van open delen, neigt de aanpak naar protectionisme en het zorgvuldig bewaken van technologische voordelen. Overweeg deze acties:
- Exportcontroles: In 2023 heeft de Chinese regering expliciet de export van bepaalde kritieke technologieën voor de verwerking van zeldzame aardmetalen verboden, essentiële componenten in veel hightech toepassingen, waaronder magneten die worden gebruikt in EV’s en windturbines. Deze stap was bedoeld om China’s dominantie in deze strategische sector te behouden.
- Bescherming van Productie-Knowhow: Meer recentelijk leidden gerapporteerde zorgen van de overheid over mogelijke technologielekkage naar de Verenigde Staten naar verluidt tot vertragingen in plannen van BYD, een toonaangevende Chinese EV-fabrikant, om een fabriek in Mexico te bouwen. Dit suggereert een voorzichtige benadering van het overdragen van geavanceerde productieprocessen naar het buitenland, zelfs naar bevriende buren, als dit het risico inhoudt concurrenten te versterken.
Dit gedragspatroon in industrieën waar China een leidende positie inneemt, staat in schril contrast met zijn huidige openheid in AI, een veld waar het nog grotendeels een inhaalslag maakt. Het suggereert sterk dat openheid instrumenteel wordt gezien – een hulpmiddel om vooruitgang te versnellen en beperkingen te omzeilen wanneer men achterloopt, maar mogelijk wordt afgedankt zodra leiderschap is bereikt of nationale veiligheidsbelangen worden geacht op het spel te staan.
Het potentieel voor geavanceerde AI-modellen om significante militaire en cybersecurity-implicaties te hebben, compliceert het beeld verder. Naarmate de Chinese AI blijft vorderen, zullen de waargenomen risico’s van het vrijelijk delen van doorbraken die de capaciteiten van potentiële tegenstanders, met name de Verenigde Staten, zouden kunnen verbeteren, waarschijnlijk toenemen. De huidige overvloed aan krachtige, gratis Chinese AI-modellen is onmiskenbaar en hervormt zeker het wereldwijde AI-landschap. Echter, het trekken van parallellen met China’s strategische gedrag in andere kritieke technologiesectoren suggereert dat deze stortvloed van digitale vrijgevigheid een fase zou kunnen zijn die wordt gedicteerd door de huidige omstandigheden, kwetsbaar om te worden ingeperkt naarmate China’s eigen technologische status en strategische prioriteiten evolueren. De open kraan stroomt misschien niet voor altijd vrijelijk.