निर्यात नियंत्रणे: चीनमधील NVIDIA चा व्यवसाय विभागणी?

चीनमधील वाढत्या अमेरिकी निर्यात नियंत्रणानंतर NVIDIA (एनव्हिडिया) चीनमध्ये आपला व्यवसाय सुरू ठेवण्यासाठी काही पर्याय शोधत आहे. यात व्यवसाय विभाजन (business spin-off) करण्याचा विचार देखील आहे. बहुराष्ट्रीय कंपन्यांना आंतरराष्ट्रीय नियम आणि जागतिक बाजारपेठेतील संधी यांचा समतोल कसा साधावा लागतो, हे यातून दिसून येते.

भू-राजकीय गुंतागुंत: NVIDIA चा चीनमधील पेच

बदलत्या भू-राजकीय परिस्थितीमुळे आणि अमेरिकेच्या धोरणांमुळे NVIDIA साठी चीनमध्ये कामकाज करणे खूप कठीण झाले आहे. नियमांचे पालन करण्याचे प्रयत्न वारंवार अयशस्वी ठरले आहेत. DigiTimes च्या माहितीनुसार, NVIDIA चीनमध्ये एक स्वतंत्र अस्तित्व म्हणून काम करण्याचा विचार करत आहे. चीनच्या बाजारपेठेसाठी एक वेगळी कंपनी तयार करण्याची शक्यता आहे.

या निर्णयामुळे NVIDIA साठी चीनचे बाजारपेठ किती महत्त्वाचे आहे हे स्पष्ट होते. गेल्या तीन दशकांत, कंपनीने AI (कृत्रिम बुद्धिमत्ता), ऑटोमोटिव्ह (automotive) आणि ग्राफिक्स (graphics) यांसारख्या अनेक क्षेत्रांमध्ये मोठे स्थान निर्माण केले आहे. पण भू-राजकीय तणावामुळे NVIDIA च्या चीनमधील यशावर आता धोका निर्माण झाला आहे. अनेक वर्षांपासून केलेली गुंतवणूक आणि बाजारपेठेतील विकास धोक्यात येऊ शकतो.

NVIDIA चीनमध्ये संयुक्त भागीदारी करण्याचा विचार करत आहे. यामुळे चीनमधील कामकाज वेगळे केले जाईल आणि स्थानिक कंपन्यांसोबत भागीदारी केली जाईल. या विभाजनामुळे NVIDIA ला अमेरिकेच्या नियमांमुळे होणाऱ्या परिणामांपासून वाचण्याची शक्यता आहे. सुरुवातीला CUDA (क्युडा) इकोसिस्टमवर (CUDA ecosystem) लक्ष केंद्रित केले जाईल. CUDA हे NVIDIA चे पॅरलल कम्प्युटिंग प्लॅटफॉर्म (parallel computing platform)आणि प्रोग्रामिंग मॉडेल (programming model) आहे. CUDA वर नियंत्रण ठेवून, NVIDIA ला Huawei (हुआवेई) सारख्या प्रतिस्पर्धक कंपन्यांपासून स्वतःचा बचाव करता येईल.

DigiTimes ने म्हटले आहे:

हुआंग (Huang) यांनी अनेक बैठकांमध्ये चीनसोबतच्या 30 वर्षांच्या संबंधांवर जोर दिला आहे. चीन NVIDIA साठी किती महत्त्वाचा आहे हे त्यांनी उघडपणे सांगितले आहे. हुआंग एक ‘प्लॅन बी’ (Plan B) तयार करत आहेत. भविष्यात चिनी कामकाज विभाजित करून CUDA इकोसिस्टम (CUDA ecosystem) टिकवण्यासाठी चीनमध्ये संयुक्त भागीदारी करण्याचा विचार करत आहेत, अशी चर्चा आहे.

NVIDIA च्या चिनी कामकाजाच्या संभाव्य विभाजनामुळे तंत्रज्ञान व्यापार आणि आंतरराष्ट्रीय व्यावसायिक संबंधांबद्दल अनेक प्रश्न निर्माण झाले आहेत. भू-राजकीय तणाव वाढत असल्यामुळे, AI आणि सेमीकंडक्टर (semiconductor) सारख्या संवेदनशील क्षेत्रांमध्ये काम करणाऱ्या कंपन्यांना जागतिक स्तरावर स्पर्धात्मक राहण्यासाठी अनेक नियम आणि निर्बंधांचे पालन करावे लागते.

चिनी बाजारपेठेचे महत्त्व

चिनी बाजारपेठ तंत्रज्ञान कंपन्यांसाठी खूप मोठी संधी आहे. तेथील मोठी लोकसंख्या, वेगाने होणारा आर्थिक विकास आणि संशोधन आणि विकासातील वाढती गुंतवणूक यामुळे चीनचे महत्त्व वाढले आहे. AI चा वापर करणारा चीन हा जगातील सर्वात मोठा देश आहे. अनेक उद्योग आणि सरकार AI तंत्रज्ञानाचा वापर करत आहेत. त्यामुळे AI हार्डवेअर (hardware) आणि सॉफ्टवेअर (software) ची मागणी वाढली आहे, ज्यामुळे चीन NVIDIA साठी एक महत्त्वाचे बाजारपेठ बनले आहे.

NVIDIA चे GPUs (ग्राफिक्स प्रोसेसिंग युनिट) AI प्रशिक्षण आणि अनुमानांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरले जातात. खालील ऍप्लिकेशन्समध्ये NVIDIA GPUs चा वापर केला जातो:

• Autonomous driving (स्वयंचलित वाहन): NVIDIA चे DRIVE प्लॅटफॉर्म (DRIVE platform) स्वयंचलित वाहने विकसित करण्यासाठी ऑटोमेकर्स (automakers) आणि तंत्रज्ञान कंपन्या वापरतात.
• Cloud computing (क्लाऊड कम्प्युटिंग): NVIDIA चे GPUs डेटा सेंटर्समध्ये (data centers) AI workloads (एआय वर्कलोड्स) जलद करण्यासाठी वापरले जातात.
• Gaming (गेमिंग): NVIDIA चे GeForce GPUs (जीफोर्स जीपीयू) उच्च कार्यक्षमतेमुळे गेमर्समध्ये (gamers) लोकप्रिय आहेत.
• Scientific research (वैज्ञानिक संशोधन): NVIDIA चे GPUs वैज्ञानिक संशोधनामध्ये वापरले जातात, ज्यामुळे औषध, हवामान आणि मटेरियल सायन्स (material science) मध्ये प्रगती करणे शक्य होते.

जर NVIDIA ला चीनच्या बाजारपेठेत प्रवेश मिळाला नाही, तर कंपनीच्या कमाईवर आणि नफ्यावर मोठा परिणाम होऊ शकतो. तसेच, चीनच्या वेगाने वाढणाऱ्या AI इकोसिस्टममध्ये (AI ecosystem) सहभागी होण्याची संधी देखील कमी होईल, ज्यामुळे कंपनीच्या दीर्घकालीन विकासावर परिणाम होऊ शकतो.

अमेरिकेचे निर्यात नियंत्रणे

अमेरिकेचे निर्यात नियंत्रणे हे काही विशिष्ट वस्तू, सॉफ्टवेअर आणि तंत्रज्ञान विशिष्ट देश किंवा संस्थांना निर्यात करण्यावर निर्बंध घालतात. हे निर्बंध सामान्यतः राष्ट्रीय सुरक्षा किंवा परराष्ट्र धोरणाच्या कारणांमुळे लादले जातात. अमेरिकन सरकार AI आणि सेमीकंडक्टरच्या क्षेत्रात चीनचा प्रवेश रोखण्यासाठी निर्यात नियंत्रणांचा वापर करत आहे.

AI चिप्सवरील (AI chips) निर्यात नियंत्रणांमुळे NVIDIA साठी अनेक समस्या निर्माण झाल्या आहेत. कारण, त्यामुळे कंपनीला तिचे सर्वात आधुनिक GPUs चिनी ग्राहकांना विकता येत नाहीत. या नियमांचे पालन करण्यासाठी, NVIDIA ने GPUs चे कमी कार्यक्षमतेचे व्हर्जन (version) तयार केले आहेत, जे खास चीनच्या बाजारपेठेसाठी आहेत. पण हे बदललेले चिप्स (chips) देखील निर्यात नियंत्रणांच्या अधीन आहेत आणि अमेरिकन सरकारने वेळोवेळी निर्बंध कडक केले आहेत.

अमेरिकन सरकार AI चिप्सवर निर्यात नियंत्रण यासाठी लावते, जेणेकरून चीन या तंत्रज्ञानाचा उपयोग प्रगत शस्त्र प्रणाली विकसित करण्यासाठी, गुप्तचर क्षमता वाढवण्यासाठी किंवा अमेरिकेच्या राष्ट्रीय सुरक्षेला धोका निर्माण करणाऱ्या इतर कामांसाठी करू नये. पण या नियंत्रणांवर टीका करणारे म्हणतात की, यामुळे अमेरिकन कंपन्यांची स्पर्धात्मकता कमी होऊ शकते. कारण, त्यांना चीनच्या बाजारपेठेत आपले उत्पादन विकण्यास मर्यादा येतात.

व्यवसाय विभाजनाचे संभाव्य परिणाम

NVIDIA च्या चिनी कामकाजाच्या संभाव्य विभाजनामुळे कंपनी, चीनची AI बाजारपेठ आणि तंत्रज्ञान उद्योगावर अनेक परिणाम होऊ शकतात:

• Compliance with U.S. export controls (अमेरिकेच्या निर्यात नियंत्रणांचे पालन): एक स्वतंत्र अस्तित्व म्हणून काम केल्यामुळे, NVIDIA चा चिनी व्यवसाय अमेरिकेच्या निर्यात नियंत्रणांपासून वाचू शकतो. त्यामुळे, कंपनीला चीनच्या बाजारपेठेत आपले उत्पादन विकणे शक्य होईल.
• Partnerships with local firms (स्थानिक कंपन्यांशी भागीदारी): या विभाजनामुळे NVIDIA ला चिनी कंपन्यांशी भागीदारी करणे सोपे होईल. ज्यामुळे, NVIDIA स्थानिक कौशल्ये आणि संसाधनांचा वापर करून चीनच्या बाजारपेठेसाठी योग्य उत्पादने आणि उपाय विकसित करू शकेल.
• Competition in the Chinese AI market (चीनच्या AI बाजारात स्पर्धा): या विभाजनामुळे चीनच्या AI बाजारात स्पर्धा वाढू शकते. कारण, NVIDIA चा चिनी व्यवसाय देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय कंपन्यांशी स्पर्धा करेल.
• Impact on the CUDA ecosystem (CUDA इकोसिस्टमवर परिणाम): या विभाजनामुळे CUDA इकोसिस्टमवर परिणाम होऊ शकतो. NVIDIA ला हे सुनिश्चित करावे लागेल की, तिच्या चिनी व्यवसायाला नवीनतम CUDA तंत्रज्ञानाचा वापर करता येईल. त्याच वेळी, बौद्धिक संपत्तीचे संरक्षण करणे देखील महत्त्वाचे आहे.
• Geopolitical implications (भू-राजकीय परिणाम): या विभाजनाला अमेरिका आणि चीनमधील वाढत्या भू-राजकीय तणावाचे लक्षण म्हणून पाहिले जाऊ शकते. त्यामुळे, दोन्ही देशांमधील संबंध अधिक गुंतागुंतीचे होऊ शकतात.

NVIDIA च्या चिनी कामकाजाचे विभाजन एक गुंतागुंतीचा मुद्दा आहे, ज्यामुळे दूरगामी परिणाम होऊ शकतात. हे तंत्रज्ञान कंपन्यांना भू-राजकीय परिस्थितीत काम करताना येणाऱ्या समस्या दर्शवते.

वैकल्पिक धोरणे आणि भविष्य

NVIDIA ला येत असलेल्या समस्यांना तोंड देणारी ती एकमेव कंपनी नाही. अनेक तंत्रज्ञान कंपन्या अमेरिकेच्या निर्यात नियंत्रणांचे पालन करून चीनच्या बाजारपेठेत आपले अस्तित्व टिकवण्यासाठी इतर धोरणे शोधत आहेत. त्यापैकी काही धोरणे खालीलप्रमाणे आहेत:

• Developing customized products for the Chinese market (चीनच्या बाजारपेठेसाठी खास उत्पादने विकसित करणे): कंपन्या चीनच्या गरजेनुसार आणि अमेरिकेच्या निर्यात नियंत्रणांचे पालन करून खास उत्पादने विकसित करत आहेत.
• Investing in local research and development (स्थानिक संशोधन आणि विकासामध्ये गुंतवणूक करणे): कंपन्या चीनमध्ये संशोधन आणि विकास सुविधांमध्ये गुंतवणूक करत आहेत. त्यामुळे, अमेरिकेच्या निर्यात नियंत्रणांच्या अधीन नसलेले तंत्रज्ञान विकसित केले जाईल.
• Forming joint ventures with Chinese companies (चिनी कंपन्यांशी संयुक्त भागीदारी करणे): कंपन्या स्थानिक कौशल्ये आणि संसाधनांचा वापर करण्यासाठी चिनी कंपन्यांशी संयुक्त भागीदारी करत आहेत.
• Lobbying the U.S. government (अमेरिकन सरकारवर दबाव आणणे): कंपन्या निर्यात नियंत्रणे कमी करण्यासाठी आणि अधिकpredictable regulatory environment तयार करण्यासाठी अमेरिकन सरकारवर दबाव आणत आहेत.

चीनमधील NVIDIA च्या कामकाजाचे भविष्य अनेक गोष्टींवर अवलंबून असेल. यात अमेरिकेच्या निर्यात नियंत्रणांचा विकास, चीनच्या AI बाजारपेठेचा विकास आणि कंपनीची बदलत्या वातावरणाशी जुळवून घेण्याची क्षमता यांसारख्या गोष्टींचा समावेश आहे. संभाव्य विभाजन हे NVIDIA ने या आव्हानांना सामोरे जाण्याचा आणि जगातील सर्वात महत्त्वाच्या तंत्रज्ञान बाजारपेठेत आपले अस्तित्व टिकवून ठेवण्याचा एक धाडसी प्रयत्न आहे. मात्र, या धोरणाचे यश काळजीपूर्वक अंमलबजावणी आणि राजकीय, आर्थिक आणि तांत्रिक परिस्थितीच्या सखोल ज्ञानावर अवलंबून असेल.

परिस्थिती अजूनही बदलत आहे आणि येत्या काही महिन्यांत आणखी बदल अपेक्षित आहेत. तंत्रज्ञान उद्योगातील बदलती गती आणि जागतिक व्यवसायासाठी त्याचे परिणाम समजून घेण्यासाठी या घडामोडींवर लक्ष ठेवणे महत्त्वाचे आहे.

सेमीकंडक्टर उद्योगासाठी व्यापक परिणाम

NVIDIA ची परिस्थिती सेमीकंडक्टर उद्योगावर परिणाम करणाऱ्या व्यापक ट्रेंड दर्शवते. भू-राजकीय तणाव, विशेषत: अमेरिका आणि चीनमधील, जागतिक पुरवठा साखळीला (global supply chains) नव्याने आकार देत आहेत. कंपन्यांना त्यांच्या धोरणांचे पुनर्मूल्यांकन करण्यास भाग पाडले जात आहे. निर्यात नियंत्रणे, तंत्रज्ञान हस्तांतरणावरील निर्बंध आणि राष्ट्रीय सुरक्षेच्या चिंता यामुळे परिस्थिती अधिक गुंतागुंतीची झाली आहे.

सेमीकंडक्टर कंपन्यांना आता त्यांची उत्पादन युनिट्स (manufacturing units) कोठे स्थापन करायची, पुरवठा साखळी कशी व्यवस्थापित करायची आणि वेगवेगळ्या बाजारपेठांच्या गरजा कशा पूर्ण करायच्या याबाबत कठीण निर्णय घ्यावे लागत आहेत. या निर्णयांची किंमत खूप जास्त आहे, आर्थिक गुंतवणूक आणि संभाव्य बाजारपेठेतील प्रवेशाच्या दृष्टीने.

जगभरातील सरकारे सेमीकंडक्टर उद्योगात अधिक सक्रिय भूमिका घेत आहेत. उत्पादन युनिट्स आकर्षित करण्यासाठी प्रोत्साहन देत आहेत आणि संशोधन आणि विकासामध्ये गुंतवणूक करत आहेत. अमेरिका, युरोप आणि चीन हे सर्व त्यांचे देशांतर्गत सेमीकंडक्टर उद्योग वाढवण्यासाठी आणि विदेशी पुरवठादारांवरील अवलंबित्व कमी करण्यासाठी प्रयत्न करत आहेत.

सरकारच्या वाढत्या सहभागामुळे सेमीकंडक्टर कंपन्यांसाठी संधी आणि आव्हाने दोन्ही निर्माण झाली आहेत. एका बाजूला, सरकारी अनुदाने उत्पादन युनिट्स उभारणी आणि चालवण्याचा खर्च कमी करण्यास मदत करू शकतात. दुसरीकडे, सरकारी हस्तक्षेपामुळे बाजारात विकृती निर्माण होऊ शकते आणि अन्यायकारक स्पर्धा होऊ शकते.

NVIDIA च्या धोरणातील CUDA ची भूमिका

DigiTimes च्या अहवालात सांगितल्याप्रमाणे, CUDA इकोसिस्टम चीनमधील NVIDIA च्या धोरणाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. CUDA हे NVIDIA ने विकसित केलेले पॅरलल कम्प्युटिंग प्लॅटफॉर्म आणि प्रोग्रामिंग मॉडेल आहे. हे डेव्हलपर्सना (developers) AI, वैज्ञानिक संगणन आणि डेटा ऍनालिटिक्स (data analytics) सारख्या ऍप्लिकेशन्स (applications) जलद करण्यासाठी NVIDIA GPUs ची शक्ती वापरण्याची परवानगी देते.

CUDA हे GPU-ऍक्सिलरेटेड कम्प्युटिंगसाठी (GPU-accelerated computing) डी फॅक्टो स्टँडर्ड (de facto standard) बनले आहे आणि ते डेव्हलपर्स आणि संशोधकांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते. यामुळे NVIDIA ला मोठी स्पर्धात्मक धार मिळाली आहे. कारण, डेव्हलपर्स अनेकदा पर्यायी प्लॅटफॉर्मवर स्विच (switch) करण्यास नाखूष असतात.

CUDA इकोसिस्टमवर नियंत्रण ठेवून, NVIDIA ला चिनी कंपन्यांना GPU बाजारात आव्हान देणारी स्पर्धात्मक प्लॅटफॉर्म विकसित करण्यापासून रोखण्याची आशा आहे. हे AI क्षेत्रात विशेषतः महत्त्वाचे आहे, जिथे NVIDIA चे GPUs प्रशिक्षण आणि अनुमानासाठी मोठ्या प्रमाणावर वापरले जातात.

तथापि, ओपन-सोर्स समुदाय (open-source community) OpenCL आणि SYCL सारखे पर्यायी GPU प्रोग्रामिंग मॉडेल्स (programming models) देखील विकसित करत आहे. हे प्लॅटफॉर्म GPU-ऍक्सिलरेटेड कम्प्युटिंगसाठी अधिक खुले आणि विक्रेता-तटस्थ दृष्टीकोन देतात आणि ते चिनी बाजारपेठेत स्थान मिळवू शकतात.

DeepSeek भागीदारी आणि NVIDIA चा प्रतिसाद

DigiTimes च्या अहवालात NVIDIA आणि DeepSeek यांच्यातील भागीदारीचा उल्लेख आहे. DeepSeek ही एक चिनी AI कंपनी आहे, जी चीनसाठी कस्टम चिप्स (custom chips) विकसित करणार आहे. मात्र, NVIDIA ने हे वृत्त फेटाळले आहे आणि ही अफवा ‘अजिबात खरी नाही’ असे म्हटले आहे.

या नकारामुळे चीनमधील NVIDIA च्या कामकाजाबद्दलची संवेदनशीलता आणि चुकीच्या बातम्या लवकर पसरण्याची शक्यता दिसून येते. कंपन्यांना त्यांची प्रतिमा व्यवस्थापित करताना आणि गुंतागुंतीच्या आणि वेगाने बदलणाऱ्या वातावरणात अफवांना प्रतिसाद देताना येणाऱ्या समस्या यातून अधोरेखित होतात.

DeepSeek भागीदारी खरी आहे की नाही, हे स्पष्ट आहे की NVIDIA चीनच्या बाजारपेठेत आपले अस्तित्व टिकवण्यासाठी आणि AI क्षेत्रात प्रभावीपणे स्पर्धा करण्यासाठी सक्रियपणे पर्याय शोधत आहे. चिनी कामकाजाचे संभाव्य विभाजन हे बदलत्या भू-राजकीय परिस्थितीत जुळवून घेण्याच्या कंपनीच्या प्रयत्नांचे फक्त एक उदाहरण आहे.

पुढे काय: अनिश्चिततेतून मार्ग काढणे आणि संधींचा फायदा घेणे

चीनमधील NVIDIA च्या कामकाजाचे भविष्य अनिश्चित आहे, परंतु कंपनी या आव्हानांना सामोरे जाण्यास आणि बाजारात असलेल्या संधींचा फायदा घेण्यास तयार आहे. चिनी कामकाजाचे संभाव्य विभाजन हे एक धाडसी पाऊल आहे, जे NVIDIA ला जगातील सर्वात महत्त्वाच्या तंत्रज्ञान बाजारपेठेत आपले अस्तित्व टिकवून ठेवण्यास मदत करू शकते.

तथापि, या धोरणाचे यश अनेक गोष्टींवर अवलंबून असेल. यात अमेरिकेच्या निर्यात नियंत्रणांचा विकास, चीनच्या AI बाजारपेठेचा विकास आणि कंपनीची बदलत्या वातावरणाशी जुळवून घेण्याची क्षमता यांसारख्या गोष्टींचा समावेश आहे. NVIDIA ला अमेरिका आणि चीन या दोन्ही सरकारांशी असलेले संबंध काळजीपूर्वक व्यवस्थापित करावे लागतील. तसेच, ग्राहकांच्या गरजा पूर्ण करणारी नवीन तंत्रज्ञान विकसित करावी लागतील.

एकंदरीत, सेमीकंडक्टर उद्योग मोठ्या बदलातून आणि अनिश्चिततेतून जात आहे. भू-राजकीय तणाव, तंत्रज्ञानातील बदल आणि ग्राहकांच्या बदलत्या मागण्या नवीन आव्हाने आणि संधी निर्माण करत आहेत. ज्या कंपन्या लवकर जुळवून घेतात, प्रभावीपणे नवीन गोष्टी विकसित करतात आणि त्यांच्या जागतिक कामकाजाचे धोरणात्मक व्यवस्थापन करतात, त्या येत्या काही वर्षांत यशस्वी होण्याची शक्यता आहे.

चीनमधील NVIDIA चा अनुभव संवेदनशील क्षेत्रांमध्ये काम करणाऱ्या आणि गुंतागुंतीच्या भू-राजकीय परिस्थितीतून मार्ग काढणाऱ्या इतर कंपन्यांसाठी मौल्यवान धडे देतो. लवचिकता, जुळवून घेण्याची क्षमता आणि स्थानिक बाजारपेठांचे सखोल ज्ञान असणे पूर्वीपेक्षा अधिक महत्त्वाचे आहे. या तत्त्वांचा स्वीकार करून, कंपन्या धोके कमी करू शकतात, संधींचा फायदा घेऊ शकतात आणि वेगाने बदलणाऱ्या जगात टिकाऊ व्यवसाय निर्माण करू शकतात. कंपनीचे निर्णय निश्चितपणे संपूर्ण उद्योगात प्रभाव टाकतील आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातील व्यवसाय आंतरराष्ट्रीय संबंधांना कसे सामोरे जातात यासाठी एक केस स्टडी (case study) म्हणून काम करतील.