कुकीज आणि ट्रॅकिंग तंत्रज्ञान: मार्गदर्शक

डिजिटल जगात, वेबसाइट्स आणि ॲप्लिकेशन्स वापरकर्त्यांच्या ॲक्टिव्हिटीचा मागोवा कसा घेतात हे समजून घेणे खूप महत्त्वाचे आहे. हा लेख कुकीज (Cookies) आणि तत्सम तंत्रज्ञानावर आधारित आहे. यात कुकीज म्हणजे काय, त्यांचे प्रकार, व्यवस्थापन आणि वापरकर्त्याच्या गोपनीयतेवर (Privacy) होणारे परिणाम याबद्दल माहिती दिली आहे. NBCUniversal आणि त्याचे भागीदार वापरकर्त्यांचा अनुभव वाढवण्यासाठी, कंटेंट (Content) वैयक्तिकृत करण्यासाठी आणि लक्ष्यित (Targeted) जाहिराती देण्यासाठी या साधनांचा वापर कसा करतात याबद्दल आपण पाहणार आहोत. अधिक माहितीसाठी NBCUniversal Privacy Policy पाहावी.

कुकीज म्हणजे काय आणि त्या कशा वापरल्या जातात?

वेब ब्राउझिंगच्या जगात, कुकीज म्हणजे लहान टेक्स्ट फाईल्स (Text files) असतात, ज्या वेबसाइट्स वापरकर्त्याच्या कॉम्प्युटर किंवा डिव्हाइसवर ठेवतात. या फाईल्स आयडेंटिफायर्स (Identifiers) म्हणून काम करतात. यामुळे वेबसाइट्स वापरकर्त्यांच्या आवडीनिवडी लक्षात ठेवू शकतात, त्यांच्या ब्राउझिंग वर्तनाचा मागोवा घेऊ शकतात आणि त्यानुसार कंटेंट बदलू शकतात. पारंपरिक कुकीजसोबतच, इतर ट्रॅकिंग तंत्रज्ञानंदेखील वापरली जातात:

• HTTP कुकीज: वेब ब्राउझिंगसाठी वापरल्या जाणार्‍या कुकीचा हा स्टँडर्ड (Standard) प्रकार आहे.
• HTML5 लोकल स्टोरेज: हे एक आधुनिक स्टोरेज मेकॅनिझम (Storage mechanism) आहे, जे वेबसाइट्सना वापरकर्त्याच्या ब्राउझरमध्ये जास्त डेटा स्टोअर (Store) करण्याची परवानगी देते.
• Flash लोकल स्टोरेज/Flash कुकीज: या रेग्युलर (Regular) कुकीजसारख्याच असतात, पण Adobe Flash Player द्वारे वापरल्या जातात.
• वेब बीकन्स/GIFs: हे छोटे आणि अदृश्य इमेज (Image) असतात, जे वेब पेज किंवा ईमेलमध्ये वापरकर्त्यांच्या ॲक्टिव्हिटीचा मागोवा घेण्यासाठी एम्बेड (Embed) केले जातात.
• एम्बेडेड स्क्रिप्ट्स: हे कोड स्निपेट्स (Code snippets) असतात, जे वेब पेजमध्ये वापरकर्त्याच्या वर्तनाबद्दल डेटा गोळा करण्यासाठी रन (Run) करतात.
• ETags/कॅशे ब्राउझर्स: हे वेब रिसोर्सेस (Web resources) कॅशे (Cache) करण्यासाठी आणि वापरकर्त्यांच्या भेटीचा मागोवा घेण्यासाठी वापरले जाणारे मेकॅनिझम (Mechanism) आहेत.
• सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंट किट्स (SDKs): हे ॲप डेव्हलपर्स (App developers) डेटा गोळा करण्यासाठी आणि विविध फंक्शनॅलिटीज (Functionalities) इंटिग्रेट (Integrate) करण्यासाठी वापरतात.

ही तंत्रज्ञानं वापरकर्त्यांचा अनुभव वाढवण्यासाठी, कंटेंट वैयक्तिकृत करण्यासाठी आणि जाहिराती देण्यासाठी वापरली जातात. यांमुळे लॉग इन (Log in) करणे सोपे होते, वापरकर्त्यांच्या आवडीनिवडी लक्षात ठेवल्या जातात आणि योग्य शिफारसी (Recommendations) दिल्या जातात.

फर्स्ट-पार्टी (First-Party) आणि थर्ड-पार्टी (Third-Party) कुकीज

कुकीज त्यांच्या उत्पत्तीनुसार दोन प्रकारात विभागल्या जातात:

• फर्स्ट-पार्टी कुकीज: ह्या कुकीज वेबसाइटद्वारे सेट केल्या जातात, ज्यावर वापरकर्ता भेट देतो. त्या मुख्यतः लॉग इन तपशील, भाषेची निवड आणि इतर सेटिंग्ज (Settings) लक्षात ठेवण्यासाठी वापरल्या जातात. ह्या कुकीज वेबसाइटच्या मूलभूत कार्यासाठी आवश्यक असतात.
• थर्ड-पार्टी कुकीज: ह्या कुकीज वेगवेगळ्या डोमेनद्वारे (Domain) सेट केल्या जातात, ज्या वेबसाइटवर वापरकर्ता भेट देतो त्या व्यतिरिक्त. ह्या कुकीजचा वापर अनेक वेबसाइट्सवर वापरकर्त्याच्या वर्तनाचा मागोवा घेण्यासाठी आणि जाहिराती देण्यासाठी केला जातो. ह्या कुकीज ऑनलाइन मार्केटिंगमध्ये (Online marketing) महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

या दोन प्रकारांमधील फरक प्रायव्हसीसाठी (Privacy) महत्त्वाचा आहे, कारण थर्ड-पार्टी कुकीज वेगवेगळ्या साइट्सवरून डेटा गोळा करून वापरकर्त्यांची प्रोफाइल (Profile) तयार करतात, ज्यामुळे जाहिरात आणि कंटेंट त्यांच्या आवडीनुसार दाखवता येतात.

कुकीजचे प्रकार आणि त्यांचे उद्देश

वेगवेगळ्या प्रकारच्या कुकीजचे विशिष्ट उद्देश असतात, जे ब्राउझिंगचा अनुभव सुधारण्यास मदत करतात:

• स्ट्रिक्टली नेसेसरी कुकीज (Strictly Necessary Cookies): ह्या कुकीज वेबसाइटच्या कार्यासाठी खूप महत्त्वाच्या असतात. त्या अकाउंट लॉग इन, शॉपिंग कार्ट्स (Shopping carts), आणि सुरक्षा उपायां (Security measures)सारख्या मुख्य सुविधा सक्षम करतात. ह्या कुकीज डिसेबल (Disable) केल्यास साइटच्या कार्यात अडथळा येऊ शकतो.
• इन्फॉर्मेशन स्टोरेज आणि ॲक्सेस (Information Storage and Access): ह्या कुकीज वेबसाइट्सना डिव्हाइसवरचा डेटा जतन (Save) करण्याची परवानगी देतात, जसे की आयडेंटिफायर्स (Identifiers), ज्यामुळे वापरकर्त्याच्या सेशनमध्ये (Session) सातत्य राखले जाते आणि पर्सनलायझेशन (Personalization) सुनिश्चित केले जाते.
• मेजरमेंट आणि ॲनालिटिक्स कुकीज (Measurement and Analytics Cookies): ह्या कुकीज वापरकर्ते वेबसाइटशी कसे संवाद साधतात याबद्दल डेटा गोळा करतात, ज्यात पाहिलेले पेजेस (Pages), प्रत्येक पेजवर घालवलेला वेळ आणि क्लिक-थ्रू रेट्स (Click-through rates) यांचा समावेश असतो. हा डेटा वेबसाइटची परफॉर्मेंस (Performance) आणि वापरकर्त्यांचा अनुभव सुधारण्यासाठी वापरला जातो. या माहितीचा उपयोग परफॉर्मेंस (Performance) तपासण्यासाठी आणि कंटेंट स्ट्रॅटेजी (Content strategy) सुधारण्यासाठी होतो.
• पर्सनलायझेशन कुकीज (Personalization Cookies): ह्या कुकीज वापरकर्त्यांच्या आवडीनिवडी लक्षात ठेवण्यासाठी आणि ब्राउझिंगचा अनुभव वैयक्तिकृत (Personalize) करण्यासाठी वापरल्या जातात. त्या भाषा प्राधान्ये (Language preferences), टाइम झोन सेटिंग्ज (Time zone settings) आणि लॉग इन माहिती स्टोअर (Store) करू शकतात. ह्या कुकीज पुन्हा भेट देणाऱ्या वापरकर्त्यांना ओळखतात, कंटेंट कस्टमाइज (Customize) करतात आणि लॉग इनमध्ये मदत करतात.
• कंटेंट सिलेक्शन आणि डिलिव्हरी कुकीज (Content Selection and Delivery Cookies): ह्या कुकीज वापरकर्त्यांच्या आवडीनुसार पर्सनलाइज्ड (Personalized) कंटेंट निवडण्यास आणि देण्यासाठी मदत करतात, जसे की बातम्यांचे लेख, व्हिडिओ (Video) आणि प्रॉडक्ट रेकमेंडेशन्स (Product recommendations).
• ॲड सिलेक्शन आणि डिलिव्हरी कुकीज (Ad Selection and Delivery Cookies): ह्या कुकीज ब्राउझिंगच्या सवयी आणि आवडीनिवडींनुसार जाहिराती देण्यासाठी डेटा गोळा करतात. त्या वेगवेगळ्या प्लॅटफॉर्मवर (Platform) जाहिराती आणि वेबसाइट्ससोबत वापरकर्त्यांच्या इंटरॅक्शन्सचा (Interactions) मागोवा घेतात. जाहिराती वापरकर्त्यांच्या आवडीनुसार असल्यामुळे, त्या जास्त आकर्षक (Attractive) ठरतात.
• सोशल मीडिया कुकीज (Social Media Cookies): ह्या कुकीज वापरकर्त्यांना वेबसाइटवरून थेट सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर (Social media platform) कंटेंट शेअर (Share) करण्याची परवानगी देतात. ह्या कुकीज वेबसाइटबाहेर ब्राउझिंग ॲक्टिव्हिटीचा (Activity) मागोवा घेऊ शकतात. त्यांचे कार्यक्षेत्र विस्तृत (Wide) असल्यामुळे, वापरकर्त्याच्या कंटेंटवर प्रभाव पडतो.

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की मेजरमेंट, पर्सनलायझेशन, कंटेंट, ॲडव्हर्टायझिंग (Advertising) आणि सोशल मीडिया कुकीज इतर वापरकर्त्यांच्या डेटाशी जोडल्या जाऊ शकतात, ज्यामुळे पर्सनलायझेशन आणि ॲड स्ट्रॅटेजीज (Ad strategies) सुधारता येतात.

आपल्या कुकी प्राधान्यांचे व्यवस्थापन

वापरकर्त्यांकडे कुकी प्राधान्ये (Preferences) व्यवस्थापित (Manage) करण्यासाठी आणि ट्रॅकिंगची (Tracking) पातळी नियंत्रित (Control) करण्यासाठी अनेक पर्याय आहेत. त्यापैकी काही पर्याय खालीलप्रमाणे आहेत:

• ब्राउझर कंट्रोल्स (Browser Controls): बहुतेक वेब ब्राउझर्समध्ये (Web browsers) अशी सेटिंग्ज (Settings) असतात, ज्यामुळे वापरकर्ते कुकीज ब्लॉक (Block) किंवा डिलीट (Delete) करू शकतात. वापरकर्ते विशिष्ट वेबसाइट्सवरून कुकीज स्वीकारण्यासाठी किंवा नाकारण्यासाठी ब्राउझर सेट (Set) करू शकतात.
• कुकी सेटिंग्ज लिंक (Cookie Settings Link): अनेक वेबसाइट्स फुटरमध्ये (Footer) "कुकी सेटिंग्ज" लिंक देतात, ज्यामुळे वापरकर्ते त्या विशिष्ट वेबसाइटसाठी कुकी प्राधान्ये कस्टमाइज (Customize) करू शकतात.
• ॲनालिटिक्स प्रोव्हायडर ऑप्ट-आऊट्स (Analytics Provider Opt-Outs): काही ॲनालिटिक्स प्रोव्हायडर्स (Analytics providers) ऑप्ट-आऊट (Opt-out) पर्याय देतात, ज्यामुळे वापरकर्ते त्यांचा डेटा ॲनालिटिक्ससाठी (Analytics) गोळा होण्यापासून रोखू शकतात.
• Flash लोकल स्टोरेज मॅनेजमेंट (Flash Local Storage Management): Flash कुकीज Flash Player Settings Manager द्वारे मॅनेज (Manage) केल्या जाऊ शकतात.
• इंटरेस्ट-बेस्ड ॲडव्हर्टायझिंग ऑप्ट-आऊट्स (Interest-Based Advertising Opt-Outs): काही इंडस्ट्री इनिशिएटिव्ह्ज (Industry initiatives) वापरकर्त्यांना इंटरेस्ट-बेस्ड ॲडव्हर्टायझिंगमधून (Advertising) ऑप्ट-आऊट करण्याची परवानगी देतात.

हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की ह्या सेटिंग्ज प्रत्येक ब्राउझर आणि डिव्हाइसवर कॉन्फिगर (Configure) करणे आवश्यक आहे.

ब्राउझर कंट्रोल्स

वेब ब्राउझर्स वापरकर्त्यांना कुकीज मॅनेज (Manage) करण्याची परवानगी देतात, ज्यामुळेexisting फाईल्स (Files) डिलीट (Delete) करता येतात किंवा त्यांच्या स्वीकृतीवर (Acceptance) निर्बंध (Restrictions) आणता येतात. ही कॉन्फिगरेशन (Configuration) ब्राउझरनुसार बदलते, त्यामुळे हेल्प मेनू (Help menu) पाहण्याचा सल्ला दिला जातो. हे डिसेबल (Disable) केल्याने साइटच्या फीचर्सवर (Features) परिणाम होऊ शकतो, त्यामुळे विचारपूर्वक निर्णय घ्या.

ॲनालिटिक्स प्रोव्हायडर ऑप्ट-आऊट्स

काही थर्ड-पार्टी प्रोव्हायडर्स (Third-party providers) ऑप्ट-आऊट मेकॅनिझम (Opt-out mechanism) देतात, ज्यामुळे ॲनालिटिक्ससाठी (Analytics) डेटा वापरला जाण्यापासून रोखता येतो. हे नियंत्रUsers अधिक चांगल्या प्रकारे प्रायव्हसी (Privacy) जपण्यास मदत करतात. ह्या उपायांची उपलब्धता (Availability) आणि परिणामकारकता (Effectiveness) प्रोव्हायडरनुसार बदलते.

Flash लोकल स्टोरेज

Flash कुकीज Flash Player Settings Manager द्वारे मॅनेज (Manage) केल्या जातात आणि त्या डिलीट (Delete) करता येतात. ह्या कुकीज डिलीट केल्याने Flash कंटेंट (Content) वापरणाऱ्या साइट्सवर परिणाम होतो आणि मीडिया फंक्शनॅलिटी (Media functionality) बदलते.

इंटरेस्ट-बेस्ड ॲडव्हर्टायझिंग

इंडस्ट्री इनिशिएटिव्ह्ज (Industry initiatives) किंवा प्रोव्हायडर-स्पेसिफिक पेजेसद्वारे (Provider-specific pages) ह्या जाहिरातींमधून ऑप्ट-आऊट करणे शक्य आहे. ऑप्ट-आऊट केल्यानंतर, जाहिराती दिसणे थांबत नाही, पण त्या कमी पर्सनलाइज्ड (Personalized) होतात. वापरकर्त्यांचा अनुभव पर्सनलायझेशनऐवजी (Personalization) कॉन्टेक्चुअल ॲड्सकडे (Contextual ads) वळतो.

मोबाईल सेटिंग्ज

मोबाईल डिव्हाइसेसमध्ये (Mobile devices) ॲड ट्रॅकिंग (Ad tracking) मर्यादित (Limit) करण्यासाठी सेटिंग्ज असतात, ज्या मोबाईल ॲप्समध्ये (Apps) लागू होतात. ह्या सेटिंग्ज लोकेशन डेटा (Location data) आणि पर्सनलायझेशन (Personalization) दोन्ही मर्यादित करू शकतात.

कनेक्टेड डिव्हाइसेस

स्मार्ट टीव्ही (Smart TV) आणि स्ट्रीमिंग डिव्हाइसेस (Streaming devices) ऑटोमॅटिक कंटेंट रेकग्निशन (Automatic content recognition) किंवा ॲड ट्रॅकिंग (Ad tracking) डिसेबल (Disable) करण्यासाठी समान कंट्रोल्स (Controls) देतात. ह्या सेटिंग्ज ॲड इंटरॅक्टिव्हिटी (Ad interactivity) नियंत्रित करतात, ज्यामुळे वापरकर्त्यांचे प्राधान्य जपले जाते.

क्रॉस-डिव्हाइस ट्रॅकिंग

प्रत्येक ब्राउझर आणि डिव्हाइसवर वर्णन केलेल्या पद्धती वापरून ऑप्ट-आऊट (Opt-out) करणे शक्य आहे. नेटवर्क ॲडव्हर्टायझिंग इनिशिएटिव्ह (Network Advertising Initiative) आणि डिजिटल ॲडव्हर्टायझिंग अलायन्स (Digital Advertising Alliance) संबंधित (Related) माहिती देतात.

कुकीज डिॲक्टिव्हेट (Deactivate) करण्याचे परिणाम

कुकीज डिॲक्टिव्हेट (Deactivate) केल्याने प्रायव्हसी (Privacy) वाढत असली तरी, साइटची फंक्शनॅलिटी (Functionality) कमी होऊ शकते, जसे की काही फीचर्स (Features) काम करणे बंद होऊ शकते आणि युजर सेशन्समध्ये (User sessions) व्यत्यय येऊ शकतो. आवश्यक कुकीज महत्त्वाची कार्ये (Functions) सुरळीत ठेवतात, त्यामुळे विचारपूर्वकच त्या डिसेबल (Disable) कराव्यात.

प्रायव्हसी संदर्भात NBCUniversal शी संपर्क कसा साधावा

NBCUniversal या कुकी नोटीस (Cookie notice) संदर्भात विचारपूस करण्यासाठी खास चॅनेल्स (Channels) देतात. वापरकर्ते ईमेल (Email) किंवा ॲड्रेसवर (Address) संपर्क साधू शकतात.

या कुकी नोटीसमध्ये बदल

नियमांनुसार (Regulations) कुकी नोटीसमध्ये बदल होऊ शकतात. वेळोवेळी तपासणी केल्याने प्रायव्हसी (Privacy) पद्धतींमधील बदल लक्षात येतात.

सारांश (Summary) म्हणजे, कुकीज आणि ट्रॅकिंग टेक्नॉलॉजी (Tracking technology) समजून घेतल्यास प्रायव्हसी सेटिंग्ज (Privacy settings) मॅनेज (Manage) करण्याचे योग्य निर्णय घेता येतात. ही साधने (Tools) जरी ऑनलाइन (Online) अनुभव सुधारत असली, तरी ती नियंत्रित (Control) केल्याने पर्सनल डेटा (Personal data) सुरक्षित (Safe) राहतो. हे विश्लेषण (Analysis) या टेक्नॉलॉजी (Technology) आणि त्यांचा आपल्या ऑनलाइन इंटरॅक्शन्सवर (Online interactions) कसा परिणाम होतो हे समजून घेण्यास मदत करते.