رمزگشایی هوش مصنوعی مولد

از تولید تصاویر گرفته تا مشاوره در مورد آماده‌سازی برای مصاحبه‌های هوش مصنوعی (AI)، احتمالاً با کاربردهای هوش مصنوعی مولد (Generative AI) مواجه شده‌اید.

ChatGPT، محصول برجسته OpenAI، و همچنین جایگزین‌های شایسته‌ای مانند Google Gemini، Microsoft Copilot و Claude از Anthropic، نمونه‌های بارز مدل‌های هوش مصنوعی مولد هستند.

فناوری هوش مصنوعی مولد به زندگی شخصی و حرفه‌ای بسیاری از افراد نفوذ کرده و به بخشی جدایی‌ناپذیر از آن تبدیل شده است. اما هوش مصنوعی مولد (که معمولاً به اختصار GenAI نامیده می‌شود) دقیقاً چیست؟ چه تفاوتی با سایر انواع هوش مصنوعی دارد؟ مکانیسم عملکرد آن چگونه است؟ اگر هنوز فرصت نکرده‌اید از ChatGPT سؤال بپرسید، این مقاله به این سؤالات پاسخ می‌دهد.

هوش مصنوعی مولد چیست؟

ممکن است برخلاف اصول حرفه‌ای من به عنوان یک روزنامه‌نگار باشد، اما در اینجا تصمیم گرفتم از ChatGPT کمک بگیرم تا هوش مصنوعی مولد را تعریف کند:

«هوش مصنوعی مولد نوعی از هوش مصنوعی است که با یادگیری الگوهای موجود در داده‌های موجود، محتوای جدیدی مانند متن، تصویر، موسیقی یا کد ایجاد می‌کند. این فناوری از مدل‌هایی مانند شبکه‌های مولد تخاصمی (GAN) و ترانسفورمرها برای تولید خروجی‌های واقع‌گرایانه و شبیه به انسان استفاده می‌کند و از کاربردهای خلاقانه در هنر، طراحی، نویسندگی و سایر زمینه‌ها پشتیبانی می‌کند.»

یا به عبارت ساده تر: هوش مصنوعی که محتوا تولید می‌کند، هوش مصنوعی مولد است.

اگرچه اصطلاح «هوش مصنوعی مولد» در سال‌های اخیر رایج شده است، اما مفهوم آن قدمت زیادی دارد. در اوایل دهه ۱۹۵۰، آرتور ساموئل، دانشمند علوم کامپیوتر، اصطلاح «یادگیری ماشین» را مطرح کرد که می‌توان آن را به عنوان پیشگام هوش مصنوعی مولد در نظر گرفت.

علیرغم دهه‌ها تحقیق و بررسی، بزرگترین پیشرفت در هوش مصنوعی مولدی که امروزه می‌شناسیم، یک دهه پیش به لطف شبکه‌های مولد تخاصمی (GANs، همانطور که در تعریف بالا ذکر شد) که توسط مهندس ایان گودفلو (Ian Goodfellow) توسعه یافته بود، رخ داد.

به دنبال آن، «معماری ترانسفورمر» توسط دانشمندان گوگل در سال ۲۰۱۷ معرفی شد که اساس پرکاربردترین ابزارهای هوش مصنوعی مولد امروزی است.

نمونه‌هایی از کاربردهای هوش مصنوعی مولد

اگر از ابزارهای چت‌بات محبوبی مانند ChatGPT، Gemini، Copilot یا Claude استفاده کرده‌اید، هوش مصنوعی مولد را تجربه کرده‌اید. به عنوان مثال، وقتی از آن درخواست توصیه‌های رستوران، کمک در نوشتن مقاله یا یک نامه نمونه برای شکایت از صاحبخانه می کنید.

کاربردهای آن گسترده است، از سرگرمی‌های بی‌ضرر (ایجاد شعر و آهنگ‌های اصلی یا تولید تصاویر خیالی) گرفته تا کاربردهای حرفه‌ای (ایجاد ارائه‌ها، طراحی نمونه‌های اولیه محصول، تدوین استراتژی) و حتی پتانسیل نجات جان انسان‌ها (کشف دارو).

بسیاری از روندهای رسانه‌های اجتماعی – مانند تجسم خود به عنوان یک عروسک خیمه‌شب‌بازی یا تبدیل سگ خانگی خود به انسان – محصول هوش مصنوعی مولد هستند.

با این حال، هوش مصنوعی مولد برای اهداف نادرست نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از «دیپ‌فیک» برای انتشار اطلاعات نادرست، خدشه‌دار کردن شهرت دیگران یا تولید «عکس‌های برهنه» برای باج‌گیری جنسی استفاده می‌شود. این یکی از دلایلی است که گسترش سریع هوش مصنوعی مولد باعث نگرانی بسیاری از افراد شده است، به ویژه با توجه به اینکه این فناوری روز به روز واقعی‌تر و آسان‌تر می‌شود.

هوش مصنوعی مولد چگونه کار می‌کند؟

مطمئن باشید، من به پیچیدگی‌های مدل‌سازی احتمالی و خروجی‌های چند بعدی وارد نخواهم شد. در واقع، به بیان ساده، می‌توانید تصور کنید که مدل‌های هوش مصنوعی مولد دو عملکرد اصلی را انجام می‌دهند.

وظیفه اصلی، یادگیری الگوها از مجموعه‌های داده بزرگ است. این مجموعه‌های داده شامل متن، تصاویر، صفحات وب، کد و هر چیزی است که می تواند در مدل وارد شود. این فرایند معمولاً «آموزش» نامیده می‌شود.

سپس، مدل هوش مصنوعی الگوهای موجود در این داده‌ها را شناسایی می‌کند و به طور موثر دانش و درک فنی را کسب می‌کند. به عنوان مثال، اگر مدلی با ۱۰۰ رمان ترسناک برتر تاریخ تغذیه شود، این داده‌ها را به طور متقابل ارجاع می‌دهد و ساختار، زبان، مضامین و روش‌های روایی مشترک در این کتاب‌ها را استخراج می‌کند.

در مرحله بعد، این آموزش را برای تولید محتوای کاملاً جدید اعمال می‌کند. بنابراین، وقتی از ChatGPT می‌خواهید برای تعطیلات بعدی خود برنامه‌ریزی کند، تمام اطلاعاتی را که جمع‌آوری کرده است استخراج می‌کند و از روشی به نام «یادگیری توزیع احتمال» برای نوشتن پاسخ استفاده می‌کند.

برای پاسخ‌های مکتوب، این کار را به صورت کلمه به کلمه انجام می‌دهد و از داده‌هایی که در اختیار دارد، برای انتخاب مناسب‌ترین کلمه بعدی در جمله استفاده می‌کند. یا برای تصاویر، ابزارهای هوش مصنوعی مولد مبتنی بر مدل‌های ترانسفورمر رنگ و ترکیب‌بندی تصاویر واقعی بی‌شماری را که دیده‌اند، دریافت می‌کنند. به عنوان مثال، اگر از Midjourney بخواهید یک کمیک ایجاد کند، ممکن است تمام نمونه‌های آموزشی قبلی خود را در نظر بگیرد تا محتوایی تولید کند که دقیقاً مطابق با درخواست باشد.

اغلب افراد اصطلاحات «هوش مصنوعی» و «هوش مصنوعی مولد» را با هم اشتباه می‌گیرند. هوش مصنوعی یک اصطلاح کلی است که تمام اشکال هوش مصنوعی را در بر می‌گیرد. هوش مصنوعی مولد شاخه‌ای از هوش مصنوعی است که به طور خاص به ابزارهای هوش مصنوعی اطلاق می‌شود که قادر به تولید محتوا هستند.

کامپیوتر شطرنج IBM به نام «دیپ بلو» مثال معروفی است که در سال ۱۹۹۷ گری کاسپاروف (Garry Kasparov) – یکی از بزرگترین شطرنج‌بازان تاریخ – را شکست داد. «دیپ بلو» از به اصطلاح هوش مصنوعی نمادین برای یادگیری حرکات، ارزیابی موقعیت‌ها و اتخاذ تصمیمات استراتژیک استفاده می‌کرد، اما نمی‌توان آن را به عنوان هوش مصنوعی مولد طبقه‌بندی کرد، زیرا هیچ چیز جدیدی ایجاد نمی‌کرد.

مثال دیگری از هوش مصنوعی غیرمولد، هوش مصنوعی تمایزی است. این نوع هوش مصنوعی در نرم‌افزارهای تشخیص چهره استفاده می‌شود تا عکس‌های موجود در آلبوم تلفن هوشمند شما را گروه‌بندی کند یا هرزنامه‌ها را شناسایی کرده و آنها را از صندوق ورودی شما پنهان کند.

بنابراین، در حالی که چت‌بات‌هایی مانند ChatGPT، Copilot و Gemini قطعاً در دسته گسترده‌تری از «هوش مصنوعی» قرار می‌گیرند، به طور دقیق‌تر، آنها به عنوان مدل‌های هوش مصنوعی مولد طبقه‌بندی می‌شوند.

چالش‌های هوش مصنوعی مولد

علاوه بر سوء استفاده از هوش مصنوعی مولد که در بالا ذکر شد، سایر معایب هوش مصنوعی مولد بیشتر ناشی از نحوه عملکرد این فناوری است. کیفیت این مدل‌ها به اطلاعاتی بستگی دارد که با آن آموزش داده شده‌اند. باور کنید یا نه، اطلاعات منقضی شده، گمراه‌کننده یا کاملاً نادرست زیادی در اینترنت وجود دارد – که همه‌ی آنها می‌توانند توسط چت‌بات جذب شوند و سپس به عنوان واقعیت دوباره ارائه شوند. این خطاها به عنوان «توهم» نیز شناخته می‌شوند.

به همین دلیل، مدل‌های هوش مصنوعی مولد نیز ممکن است در دام تقویت تعصبات یا کلیشه‌ها بیفتند. به عنوان مثال، همانطور که خود ChatGPT می‌گوید: «مدل‌های متن به تصویر اغلب مشاغلی مانند “پرستار” را به زنان و “مدیرعامل” را به مردان مرتبط می‌کنند.»

موسسات آموزشی در تلاش هستند تا با استفاده دانشجویان از ابزارهایی مانند ChatGPT برای نوشتن مقالات و پایان‌نامه‌ها مقابله کنند. و چالشی که این فناوری برای صنایع خلاق ایجاد می‌کند – آیا هوش مصنوعی مولد واقعاً نویسندگان، بازیگران، نوازندگان و هنرمندان را کاملاً زائد می‌کند؟ – یک موضوع بحث دائمی است.

هوش مصنوعی مولد پتانسیل بازسازی صنایع خلاق را دارد، اما نگرانی‌هایی را نیز در مورد تأثیر آن بر بازار کار ایجاد می‌کند. توانایی تولید محتوا توسط ماشین، سؤالات مهمی را در مورد ارزش مهارت‌های انسانی و خلاقیت در اقتصاد آینده مطرح می‌کند.

فراتر از هیاهو: مسیر آینده هوش مصنوعی مولد

در حالی که بحث در مورد هوش مصنوعی مولد اغلب بر قابلیت‌ها و خطرات بالقوه آن متمرکز است، مهم است که تأثیرات گسترده‌تر آن و ملاحظات کلیدی شکل‌دهنده مسیر آن را در نظر بگیریم. در اینجا برخی از جنبه‌های مهمی که باید در نظر گرفته شوند آورده شده‌اند:

ملاحظات اخلاقی و توسعه مسئولانه

همانطور که هوش مصنوعی مولد قدرتمندتر می‌شود، ملاحظات اخلاقی در هدایت توسعه و استقرار آن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. مسائلی مانند تعصب، اطلاعات نادرست و مالکیت معنوی باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرند تا از استفاده مسئولانه و اخلاقی از این فناوری‌ها اطمینان حاصل شود. اولویت دادن به شفافیت، پاسخگویی و انصاف برای ایجاد اعتماد به سیستم‌های هوش مصنوعی مولد و خروجی‌های آنها بسیار مهم است.

همکاری انسان و ماشین

آینده هوش مصنوعی مولد در جایگزینی کامل انسان نیست، بلکه در تقویت توانایی‌های انسانی و ترویج همکاری انسان و ماشین است. با استفاده از نقاط قوت هوش مصنوعی برای خودکارسازی وظایف تکراری، تولید ایده‌های خلاقانه و ارائه بینش، انسان می‌تواند بر فعالیت‌های سطح بالاتری تمرکز کند که نیاز به تفکر انتقادی، هوش هیجانی و تخصص در یک حوزه خاص دارد. این روش مشارکتی می‌تواند پتانسیل جدیدی را برای بهره‌وری و نوآوری ایجاد کند.

تحول صنعت و فرصت‌های جدید

هوش مصنوعی مولد این پتانسیل را دارد که صنایع مختلف، از مراقبت‌های بهداشتی و مالی گرفته تا سرگرمی و آموزش را متحول کند. سازمان‌ها با خودکارسازی فرآیندها، شخصی‌سازی تجربه‌ها و باز کردن امکانات خلاقانه جدید، می‌توانند از هوش مصنوعی مولد برای افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها و کسب مزیت رقابتی استفاده کنند. با سازگاری شرکت‌ها با این فناوری‌ها، انتظار می‌رود که نقش‌های شغلی تغییر کنند و فرصت‌های جدیدی برای تخصص در توسعه، استقرار و نگهداری سیستم‌های هوش مصنوعی مولد ایجاد شود.

ارتقای مهارت‌ها و توسعه نیروی کار

همزمان با فراگیرتر شدن هوش مصنوعی مولد، افراد باید مهارت‌ها و توانایی‌های جدیدی را برای پیشرفت در بازار کار در حال تغییر به دست آورند. باید بر پرورش مهارت‌هایی مانند تفکر انتقادی، حل مسئله، خلاقیت و ارتباطات و همچنین درک مفاهیم اخلاقی و استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی تمرکز شود. برنامه‌های ارتقای مهارت و آموزش می‌توانند به کارکنان کمک کنند تا با نقش‌های شغلی جدید سازگار شوند و از فرصت‌های ارائه شده توسط هوش مصنوعی مولد استفاده کنند.

مقابله با چالش‌ها و کاهش خطرات

هوش مصنوعی مولد بدون چالش و خطر نیست. مقابله با مسائلی مانند تعصب، اطلاعات نادرست و سوء استفاده مستلزم تلاش‌های چندوجهی، از جمله اقدامات حفاظتی فنی، چارچوب‌های نظارتی و کمپین‌های آگاهی عمومی است. نظارت و ارزیابی مداوم اثرات سیستم‌های هوش مصنوعی مولد برای شناسایی و کاهش پیامدهای منفی احتمالی بسیار مهم است.

نتیجه‌گیری: استقبال از نوآوری مسئولانه

هوش مصنوعی مولد نشان دهنده یک جهش بزرگ رو به جلو در پیشرفت های فناوری است و پتانسیل قابل توجهی را برای صنایع و افراد به طور یکسان ارائه می دهد. با رسیدگی به ملاحظات اخلاقی، ترویج همکاری انسان و ماشین، استقبال از تحول صنعت، سرمایه گذاری در ارتقاء مهارت ها و مقابله با چالش ها، می توانیم مزایای کامل هوش مصنوعی مولد را در عین کاهش خطرات آن باز کنیم. همانطور که به بررسی امکانات هوش مصنوعی مولد ادامه می دهیم، ضروری است که با طرز فکری مسئولانه، انسان محور و آینده نگر به نوآوری نزدیک شویم.