غروب GPT-4 و طلوع GPT-5

چشم‌انداز هوش مصنوعی همواره در حال تغییر است و OpenAI به‌طور مداوم در خط مقدم نوآوری قرار دارد. ماه‌های اخیر تغییرات چشمگیری را به همراه داشته و تغییرات بیشتری نیز در راه است. در حالی که راه‌اندازی رسمی مدل هوش مصنوعی بسیار مورد انتظار GPT-5 هنوز تایید نشده است، OpenAI به‌طور استراتژیک خط تولید مدل‌های موجود خود را سازماندهی می‌کند و مسیری روشن به سوی انتشار آن را نشان می‌دهد. این شامل حذف تدریجی برخی از محبوب‌ترین مدل‌های آن، مانند GPT-4 و GPT-4.5 می‌شود.

بازنشستگی GPT-4 و ظهور مدل‌های استدلالی

تصمیم OpenAI برای بازنشسته کردن مدل هوش مصنوعی GPT-4 خود، که از 30 آوریل اجرایی شد، یک انتقال مهم را نشان می‌دهد. GPT-4، یک مدل زبانی بزرگ و پرکاربرد که از دیرباز وجود داشته است، سنگ بنای پیشنهادات OpenAI بوده است. با این حال، تمرکز این شرکت به تدریج از مدل‌های زبانی بزرگ سنتی به سمت نسل جدیدی از مدل‌های استدلالی و سایر فناوری‌های پیشرفته معطوف شده است.

OpenAI در یک سری اقدامات جالب، خانواده مدل GPT-4.1 را منحصراً به عنوان API برای توسعه‌دهندگان معرفی کرد. همزمان، برنامه‌هایی برای پایان دادن به مدل GPT-4.5 که اخیراً عرضه شده بود اعلام شد و همچنین مدل‌های استدلالی o3 و o4 نیز منتشر شدند. این اقدامات قویاً نشان می‌دهد که عرضه GPT-5 قریب‌الوقوع است.

نگاهی به گذشته سفر GPT-4

GPT-4 در ابتدا در مارس 2023 به عنوان موتور محرک اشتراک پولی ChatGPT Plus، در بحبوحه تب اولیه انقلاب هوش مصنوعی، راه‌اندازی شد. معرفی ChatGPT Plus پاسخی به تقاضای طاقت‌فرسا برای چت‌بات بود که فشار قابل توجهی بر سرورهای OpenAI وارد کرده بود. مشترکین ChatGPT Plus به GPT-4 دسترسی پیدا کردند، در حالی که کاربران رایگان ChatGPT به استفاده از مدل اصلی GPT-3.5 ادامه دادند که در هنگام معرفی اولیه سرویس هوش مصنوعی راه‌اندازی شده بود.

OpenAI چندین پیشرفت کلیدی بین GPT-3.5 و GPT-4 را برجسته کرد. این موارد شامل یک پنجره زمینه گسترده‌تر بود که از 2048 توکن به 128000 توکن قابل توجه افزایش یافت. GPT-4 همچنین قابلیت آپلود تصاویر برای تجزیه و تحلیل، تولید پاسخ‌های مبتنی بر متن و تولید خروجی‌های متنی خلاقانه‌تر و دقیق‌تر بر اساس اعلان‌های دقیق را معرفی کرد. به‌روزرسانی‌های بعدی مدل GPT-4 شامل GPT-4 Turbo، GPT-4 Turbo with Vision، GPT-4o و GPT-4o mini بود. مدل GPT-4o mini در حال حاضر در تمام سطوح ChatGPT استاندارد است.

مدل‌های استدلالی: یک پارادایم جدید

در دسامبر 2024، OpenAI یک سفر نوآورانه را با معرفی مدل‌های استدلالی آغاز کرد. این بخشی از کمپین بازاریابی ‘12 Days of OpenAI’ آنها بود. رونمایی از مدل استدلالی o1 به عنوان یک لحظه محوری برجسته شد. معرفی منعکس کننده راه‌اندازی عمومی مدل‌های زبانی بزرگ آنها بود و به کاربران یک نمای کلی جامع از این شکل جدید از هوش مصنوعی ارائه می‌داد. مدل‌های استدلالی در تفکر منطقی برتری دارند و بینش‌هایی را در مورد فرآیندهای فکری پشت نتایج تولید شده توسط هوش مصنوعی ارائه می‌دهند. این برخلاف مدل‌های زبانی بزرگ است که روی مجموعه‌های داده گسترده آموزش داده می‌شوند تا پاسخ‌های متنی به پرسش‌ها ارائه دهند. در طول رویداد ‘12 Days’، OpenAI همچنین سطح 200 دلاری در ماه ChatGPT Pro را راه‌اندازی کرد و مدل o1 را منحصراً برای این گزینه اشتراک قرار داد.

از آن زمان، OpenAI مدل‌های استدلالی o3 و o4-mini را منتشر کرده است. این مدل‌ها در مقایسه با مدل o1 از عملکرد بهتری در وظایف کدنویسی، ریاضی و علوم برخوردار هستند. آنها در سطح 20 دلاری ChatGPT Plus در دسترس هستند، در حالی که مدل o4-mini نیز در سطح رایگان ChatGPT گنجانده شده است.

GPT-4.5 و تست تورینگ

علیرغم تمرکز روزافزون این شرکت بر روی مدل‌های استدلالی، OpenAI به توسعه و انتشار LLMهای خود ادامه داده است. راه‌اندازی GPT-4.5 در اواخر فوریه 2025 به عنوان بزرگترین مدل هوش مصنوعی آن تا به امروز، یک نقطه عطف مهم را رقم زد. یکی از قابل توجه‌ترین ویژگی‌های GPT-4.5 کاهش تمایل به تولید توهمات بود، یک چالش مداوم برای مدل‌های هوش مصنوعی. این مدل همچنین توانایی‌های مکالمه و حل مسئله بهبود یافته و همچنین هوش هیجانی بیشتری را نشان داد. این امر آن را قادر ساخت تا تفاوت‌های ظریف در خلاقیت را در سراسر وظایفی مانند نوشتن و طراحی تشخیص دهد. GPT-4.5 برای کاربران ChatGPT Plus و ChatGPT Pro در دسترس قرار گرفت.

دستیابی به موفقیت در تست تورینگ

در اوایل آوریل 2025، گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد GPT-4.5 تست تورینگ را پشت سر گذاشته است، یک ارزیابی اطلاعاتی که در یک مطالعه در UC San Diego انجام شد. این آزمایش شامل شرکت‌کنندگان انسانی بود که وظیفه داشتند مشخص کنند کدام مدل را انسان و کدام را هوش مصنوعی می‌دانستند پس از یک تعامل پنج دقیقه‌ای. محققان دریافتند که وقتی مدل هوش مصنوعی برای شبیه‌سازی نمایه یک ‘جوان 19 ساله خبره در فرهنگ اینترنتی’ پیکربندی شده بود، 73 درصد مواقع به عنوان انسان انتخاب می‌شد. بدون یک نمایه خاص، مدل 36 درصد مواقع به عنوان انسان شناسایی شد.

تست تورینگ از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا به محققان اجازه می‌دهد تا پتانسیل کاربردها و مفاهیم اخلاقی هوش مصنوعی را در زمان واقعی مطالعه کنند. این مطالعه نتیجه گرفت که مدل GPT-4.5 انسان را قادر می‌سازد تا در مکالمات معنادار و موفقیت‌آمیز با هوش مصنوعی شرکت کنند.

بازنشستگی ناگهانی GPT-4.5

با این حال، OpenAI با اعلام تصمیم خود مبنی بر بازنشسته کردن GPT-4.5 در اواسط آوریل، تنها چند ماه پس از انتشار آن، جامعه هوش مصنوعی را شگفت‌زده کرد. این شرکت توضیح داد که این مدل به سطح ‘پیشرو’ هوش مصنوعی که هدف آن بود، دست نیافته است، که به عنوان فناوری تعریف می‌شود که از مدل‌های فعلی فراتر می‌رود. OpenAI قصد دارد GPT-4.5 را به طور کامل از خط تولید مدل خود حذف کند. به توسعه‌دهندگان توصیه شده است که تا 14 جولای به API دسترسی خواهند داشت و راهنمایی‌هایی برای انتقال پروژه‌های خود به APIهای دیگر ارائه شده است.

تلاش‌های API و تمرکز توسعه‌دهنده

در حالی که مدل GPT-4 رو به اتمام است، OpenAI تاکید کرده است که API آن برای توسعه‌دهندگان در دسترس خواهد بود. این شرکت هنوز فاش نکرده است که چگونه قصد دارد از این پروتکل در آینده استفاده کند، اما می‌تواند یک پلتفرم مناسب برای ساخت ابزارهای هوش مصنوعی متمرکز بر مصرف‌کننده ارائه دهد. چندین شرکت بزرگ، از جمله Duolingo، Stripe و Microsoft، قبلاً از GPT-4 برای تامین انرژی ویژگی‌های هوش مصنوعی در محصولات خود استفاده کرده‌اند. OpenAI همچنین اخیراً API GPT-3.5 Turbo خود را برای توسعه‌دهندگان در دسترس قرار داده است. این مدل پایه است که چت‌بات ChatGPT را هنگام معرفی اولیه به عموم در سال 2022 تغذیه می‌کرد. به طور مشابه، برندهایی مانند Snap Inc.، Quizlet، Instacart و Shopify از API برای ایجاد ویژگی‌های هوش مصنوعی رو به مشتری استفاده کرده‌اند.

OpenAI همچنین GPT-4.1 را در API معرفی کرده است، یک خانواده مدل که توسعه‌دهندگان را هدف قرار داده است. این خانواده شامل GPT-4.1، GPT-4.1 mini و GPT-4.1 nano است که همان عملکرد GPT-4.5 را ارائه می‌دهد اما با هزینه کمتر. OpenAI ادعا می‌کند که نسبت به GPT-4o به‌روزرسانی‌های عملکردی دارد. با این حال، پیشرفت عمده‌ای ندارد که بتوان آن را ‘سطح پیشرو’ نامید. با این وجود، این مدل تا ژوئن 2024 آگاهی دارد. OpenAI با برندهایی از جمله Windsurf، Qodo، Hex، Blue J، Thomson Reuters و Carlyle همکاری کرده است تا قابلیت‌های GPT-4.1 را به عنوان سریع‌ترین و ارزان‌ترین مدل خود آزمایش کند.

پیش‌بینی GPT-5: یک مدل پیشرو

جامعه هوش مصنوعی مدت‌هاست که منتظر GPT-5 بوده است و تلاش‌هایی که OpenAI در مدل‌های قبلی خود سرمایه‌گذاری کرده است می‌تواند منجر به بهبودهای چشمگیری برای این مدل هوش مصنوعی آینده شود. در حالی که این شرکت جدول زمانی مشخصی برای عرضه ارائه نکرده است، به نظر می‌رسد عرضه 2025 به طور فزاینده‌ای محتمل است. OpenAI در اوایل سال جاری اشاره کرد که GPT-5 می‌تواند در ماه‌های آینده در دسترس باشد.

گزارش‌های اولیه حاکی از آن بود که این مدل هوش مصنوعی ممکن است در ماه می یا در طول تابستان منتشر شود. با این حال، انتشار اخیر مدل‌های استدلالی o3 و o4-mini تا حدودی در این جدول زمانی تردید ایجاد می‌کند. با این وجود، OpenAI به دلیل اعلامیه‌های غافلگیرکننده‌اش شناخته شده است. سام آلتمن، مدیرعامل این شرکت، حتی در X (توئیتر سابق) اشاره کرده است که ممکن است قبل از عرضه GPT-5، تغییراتی در قراردادهای نامگذاری مدل هوش مصنوعی ایجاد شود.

نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه OpenAI در تلاش است تا GPT-5 را به یک مدل پیشروی واقعی تبدیل کند و چیزی کاملاً جدید و منحصر به فرد را به صنعت ارائه دهد. بر اساس معیارهای قبلی، GPT-4 یک مدل هوش مصنوعی پیشرو در نظر گرفته می‌شود. مدل‌های استدلالی نیز این تمایز را دارند و نحوه پردازش داده‌ها توسط هوش مصنوعی را تغییر می‌دهند.

ویژگی‌های کلیدی GPT-5

آلتمن پیشنهاد کرده است که GPT-5 دارای عوامل هوش مصنوعی خودمختار خواهد بود که با اجرای مستقل وظایف به کاربران کمک می‌کنند. یکی دیگر از ویژگی‌های مورد انتظار، توانایی GPT-5 در انتخاب بهترین مدل موجود بر اساس درخواست کاربر است.

انتظار می‌رود کاربران در سطح رایگان ChatGPT نیز دسترسی محدودی به مدل GPT-5 داشته باشند. با این حال، کسانی که اشتراک‌های Plus و Pro دارند، قادر خواهند بود به طور کامل از قابلیت‌های پیشرفته این مدل استفاده کنند.