ادعاهای نقض حق تکثیر
شرکت متا پلتفرمز (Meta Platforms Inc.)، غول فناوری، خود را درگیر یک نبرد حقوقی با ناشران و نویسندگان فرانسوی می‌بیند. اصل این اختلاف بر سر اتهامات نقض حق تکثیر است. شاکیان ادعا می‌کنند که متا به طور غیرقانونی از آثار ادبی آنها برای آموزش مدل هوش مصنوعی مولد خود، بدون کسب مجوز لازم، استفاده کرده است.
شاکیان و شکایات آنها
این دادخواست در دادگاهی در پاریس، محلی که به‌طور خاص به مسائل مربوط به مالکیت معنوی اختصاص دارد، ارائه شده است. این اقدام حقوقی توسط ائتلافی متشکل از SNE (انجمن تجاری نماینده ناشران برجسته فرانسوی مانند Hachette و Editis)، همراه با انجمن نویسندگان SGDL و اتحادیه نویسندگان SNAC آغاز شد. این سازمان‌ها مجموعاً بخش قابل توجهی از چشم‌انداز ادبی فرانسه را نمایندگی می‌کنند.
در طی یک کنفرانس مطبوعاتی، این گروه فاش کردند که شواهد قانع‌کننده‌ای دال بر نقض “گسترده” حق تکثیر جمع‌آوری کرده‌اند. ونسان مونتانیه، رئیس SNE، اظهار داشت که آنها قبلاً تلاش کرده بودند تا با متا در این مورد وارد تعامل شوند، اما تلاش‌های آنها بی‌نتیجه ماند. علاوه بر این، کمیسیون اروپا مطلع شده است و شاکیان ادعا می‌کنند که اقدامات متا در تضاد مستقیم با مقررات اتحادیه اروپا در مورد هوش مصنوعی است.
هسته اصلی اختلاف: آموزش هوش مصنوعی و قانون حق تکثیر
در قلب این رویارویی حقوقی، عمل آموزش مدل‌های زبان هوش مصنوعی مولد نهفته است. مدل‌هایی مانند Llama متا و ChatGPT شرکت OpenAI بر روی مقادیر عظیمی از داده‌های متنی، شامل طیف گسترده‌ای از منابع، از جمله کتاب‌ها و مقالات، آموزش داده می‌شوند. این عمل موجی جهانی از دعاوی حقوقی را برانگیخته است، زیرا ناشران محتوا ادعا می‌کنند که استفاده از مالکیت معنوی آنها برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی، به مثابه سرقت است.
شرکت‌هایی که این مدل‌های هوش مصنوعی را توسعه می‌دهند، عموماً در افشای منابع دقیق داده‌های آموزشی خود محتاط بوده‌اند. با این حال، آنها اغلب به عنوان دفاع، به دکترین “استفاده منصفانه” (fair use) تحت قانون حق تکثیر ایالات متحده استناد کرده‌اند.
روند جهانی چالش‌های حقوقی
دادخواست علیه متا یک حادثه isolated نیست. این بخشی از یک روند گسترده‌تر از چالش‌های حقوقی علیه شرکت‌های هوش مصنوعی در مورد استفاده از مطالب دارای حق تکثیر برای اهداف آموزشی است.
در اینجا چند مورد قابل توجه دیگر وجود دارد:
- در دسامبر 2023، نیویورک تایمز علیه OpenAI و Microsoft Corp. اقامه دعوی کرد و مدعی استفاده غیرمجاز از مقالات خود برای آموزش مدل‌های زبان بزرگ شد.
- در آوریل 2024، گروهی از نویسندگان یک دادخواست دسته جمعی علیه Anthropic، شرکتی که توسط Amazon.com Inc. پشتیبانی می‌شود، ارائه کردند. نویسندگان ادعا کردند که کتاب‌های آنها برای آموزش مدل هوش مصنوعی Anthropic بدون رضایت آنها استفاده شده است.
- ناشران کتاب هندی در ژانویه دادخواست مشابهی را علیه OpenAI ارائه کردند که ماهیت جهانی این مسئله حقوقی را برجسته می‌کند.
بررسی عمیق‌تر استدلال‌های حقوقی
استدلال‌های حقوقی در این موارد اغلب به تفسیر قانون حق تکثیر و قابلیت اعمال دکترین “استفاده منصفانه” بستگی دارد. قانون حق تکثیر حقوق انحصاری را به خالقان آثار original، از جمله حق تکثیر، توزیع و ایجاد آثار مشتق شده، اعطا می‌کند. با این حال، دکترین “استفاده منصفانه” استثنائات خاصی را برای این حقوق انحصاری فراهم می‌کند و اجازه استفاده محدود از مطالب دارای حق تکثیر را برای اهدافی مانند نقد، تفسیر، گزارش خبری، تدریس، بورس تحصیلی یا تحقیق می‌دهد.
سوال اصلی این است که آیا استفاده از مطالب دارای حق تکثیر برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی تحت حیطه “استفاده منصفانه” قرار می‌گیرد یا خیر. شرکت‌های هوش مصنوعی استدلال می‌کنند که استفاده آنها transformative است، به این معنی که چیزی جدید و متفاوت به اثر original اضافه می‌کند و به بازار اثر original آسیبی نمی‌رساند. از سوی دیگر، ناشران محتوا استدلال می‌کنند که این استفاده transformative نیست، ماهیت تجاری دارد و می‌تواند به طور بالقوه به بازار آثار آنها آسیب برساند.
پیامدهای بالقوه
نتیجه این نبردهای حقوقی می‌تواند پیامدهای قابل توجهی برای آینده توسعه هوش مصنوعی و صنایع خلاق داشته باشد. اگر دادگاه‌ها به نفع ناشران محتوا رای دهند، می‌تواند شرکت‌های هوش مصنوعی را مجبور به دریافت مجوز برای استفاده از مطالب دارای حق تکثیر کند و به طور بالقوه هزینه توسعه مدل‌های هوش مصنوعی را افزایش دهد. همچنین می‌تواند منجر به شفافیت بیشتر در مورد منابع داده‌هایآموزشی شود.
برعکس، اگر دادگاه‌ها به نفع شرکت‌های هوش مصنوعی رای دهند، می‌تواند آنها را جسورتر کند تا به استفاده از مطالب دارای حق تکثیر بدون اجازه صریح ادامه دهند، که به طور بالقوه منجر به چالش‌های حقوقی بیشتر و بحث‌های اخلاقی می‌شود.
زمینه گسترده‌تر: هوش مصنوعی، اخلاق و مالکیت معنوی
این اختلاف حقوقی فقط مربوط به قانون حق تکثیر نیست. همچنین به ملاحظات اخلاقی گسترده‌تری در مورد توسعه هوش مصنوعی می‌پردازد. سوالاتی در مورد منصفانه بودن استفاده از مطالب دارای حق تکثیر بدون پرداخت غرامت برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی مطرح می‌شود که می‌تواند به طور بالقوه سود قابل توجهی برای شرکت‌هایی که آنها را توسعه می‌دهند، ایجاد کند.
همچنین نگرانی‌هایی در مورد پتانسیل محتوای تولید شده توسط هوش مصنوعی برای جایگزینی خالقان انسانی، منجر به از دست دادن شغل و کاهش کیفیت و تنوع آثار خلاقانه وجود دارد.
بسط دفاع “استفاده منصفانه”
دفاع “استفاده منصفانه”، که اغلب توسط شرکت‌های هوش مصنوعی مورد استناد قرار می‌گیرد، یک دکترین حقوقی پیچیده با یک آزمون چهار عاملی است که توسط دادگاه‌های ایالات متحده برای تعیین قابلیت اعمال آن استفاده می‌شود:
هدف و شخصیت استفاده: این عامل بررسی می‌کند که آیا استفاده تجاری یا غیرتجاری، transformative یا مشتق شده است. استفاده‌های transformative، که چیزی جدید و متفاوت به اثر original اضافه می‌کنند، به احتمال زیاد استفاده منصفانه تلقی می‌شوند.
ماهیت اثر دارای حق تکثیر: این عامل بررسی می‌کند که آیا اثر دارای حق تکثیر واقعی است یا خلاقانه. آثار واقعی، مانند مقالات خبری، عموماً از حمایت کمتری نسبت به آثار خلاقانه، مانند رمان‌ها، برخوردار هستند.
میزان و اهمیت بخش استفاده شده: این عامل بررسی می‌کند که چه مقدار از اثر دارای حق تکثیر استفاده شده است و آیا بخش استفاده شده “قلب” اثر بوده است یا خیر. استفاده از بخش کوچکی از یک اثر به احتمال زیاد استفاده منصفانه تلقی می‌شود تا استفاده از بخش بزرگی یا مهم‌ترین بخش اثر.
تأثیر استفاده بر بازار بالقوه یا ارزش اثر دارای حق تکثیر: این عامل بررسی می‌کند که آیا استفاده از اثر دارای حق تکثیر به بازار اثر original آسیب می‌رساند یا ارزش آن را کاهش می‌دهد. استفاده‌هایی که به بازار اثر original آسیب نمی‌رسانند، به احتمال زیاد استفاده منصفانه تلقی می‌شوند.
اعمال این عوامل بر آموزش هوش مصنوعی یک مسئله حقوقی جدید است و دادگاه‌ها هنوز در حال بررسی چگونگی تفسیر آنها در این زمینه هستند.
چشم انداز اروپایی
دادخواست در فرانسه همچنین تفاوت‌های قانون حق تکثیر و مقررات هوش مصنوعی بین ایالات متحده و اتحادیه اروپا را برجسته می‌کند. اتحادیه اروپا رویکرد فعال‌تری را برای تنظیم هوش مصنوعی در پیش گرفته است، با این هدف که اطمینان حاصل شود که سیستم‌های هوش مصنوعی به گونه‌ای توسعه یافته و استفاده می‌شوند که به حقوق اساسی، از جمله حق تکثیر، احترام می‌گذارد.
قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپا، که در حال حاضر در حال نهایی شدن است، شامل مفادی است که می‌تواند بر استفاده از مطالب دارای حق تکثیر برای آموزش هوش مصنوعی تأثیر بگذارد. این مفاد می‌تواند شرکت‌های هوش مصنوعی را ملزم به کسب رضایت از صاحبان حقوق قبل از استفاده از آثار آنها برای اهداف آموزشی کند، یا می‌تواند سیستمی برای پرداخت غرامت برای استفاده از مطالب دارای حق تکثیر ایجاد کند.
دیدگاه‌های مختلف ذینفعان
این مسئله شامل ذینفعان مختلفی است که هر کدام دیدگاه‌ها و منافع خاص خود را دارند:
- تولیدکنندگان محتوا: نویسندگان، ناشران و سایر تولیدکنندگان محتوا نگران حفاظت از حقوق مالکیت معنوی خود و اطمینان از دریافت غرامت منصفانه برای استفاده از آثارشان هستند.
- شرکت‌های هوش مصنوعی: شرکت‌های هوش مصنوعی به دنبال توسعه مدل‌های هوش مصنوعی نوآورانه هستند و استدلال می‌کنند که دسترسی به مقادیر زیادی از داده‌ها، از جمله مطالب دارای حق تکثیر، برای این منظور ضروری است.
- عموم مردم: عموم مردم هم به توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی مفید و هم به حفاظت از آثار خلاقانه علاقه‌مند هستند.
- متخصصان حقوقی: وکلا و محققان حقوقی در حال بررسی مسائل حقوقی پیچیده مطرح شده توسط هوش مصنوعی و قانون حق تکثیر هستند.
- تنظیم‌کنندگان: دولت‌ها و نهادهای نظارتی به دنبال ایجاد تعادل بین تقویت نوآوری و حمایت از حقوق خالقان هستند.
تحولات احتمالی آینده
چشم‌انداز حقوقی پیرامون هوش مصنوعی و حق تکثیر به سرعت در حال تحول است. به احتمال زیاد در سال‌های آینده شاهد چالش‌های حقوقی و تحولات نظارتی بیشتری خواهیم بود. برخی از تحولات احتمالی آینده عبارتند از:
- قانون‌گذاری جدید: دولت‌ها ممکن است قوانین جدیدی را به‌طور خاص برای رسیدگی به استفاده از مطالب دارای حق تکثیر برای آموزش هوش مصنوعی تصویب کنند.
- تصمیمات دادگاه: دادگاه‌ها به صدور احکام در پرونده‌های مربوط به هوش مصنوعی و حق تکثیر ادامه خواهند داد و راهنمایی‌های بیشتری در مورد تفسیر قوانین موجود ارائه خواهند کرد.
- استانداردهای صنعت: شرکت‌های هوش مصنوعی و تولیدکنندگان محتوا ممکن است استانداردهای صنعتی یا بهترین شیوه‌ها را برای استفاده از مطالب دارای حق تکثیر در آموزش هوش مصنوعی ایجاد کنند.
- راه‌حل‌های فناورانه: راه‌حل‌های فناورانه، مانند واترمارکینگ یا مدیریت حقوق دیجیتال، ممکن است برای کمک به ردیابی و مدیریت استفاده از مطالب دارای حق تکثیر در آموزش هوش مصنوعی توسعه یابند.
- توافق‌نامه‌های مجوز: شرکت‌های هوش مصنوعی ممکن است قبل از استفاده از محتوا برای آموزش مدل‌های خود، شروع به دریافت توافق‌نامه‌های مجوز از تولیدکنندگان محتوا کنند.
نبرد حقوقی بین متا و ناشران فرانسوی یک تحول مهم در بحث‌های جاری در مورد هوش مصنوعی و حق تکثیر است. نتیجه این پرونده و سایر موارد مشابه، آینده توسعه هوش مصنوعی و صنایع خلاق را برای سال‌های آینده شکل خواهد داد. پیچیدگی‌های “استفاده منصفانه”، تفاوت‌های حقوقی بین‌المللی و پیامدهای اخلاقی گسترده‌تر، همچنان با پیشرفت فناوری هوش مصنوعی مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت.