جاه طلبی هوش مصنوعی ماسایوشی سان

سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک سافت‌بانک در زمینه هوش مصنوعی

ماسایوشی سان، رئیس و مدیرعامل گروه سافت‌بانک، به صراحت درباره دیدگاه خود برای ASI (هوش مصنوعی فوق‌العاده) صحبت کرده و پیش‌بینی می‌کند که ‘هوش مصنوعی در نهایت طی دهه آینده به سطحی از هوش می‌رسد که ده هزار برابر بیشتر از انسان است.’ این اظهارات، که در سال 2024 در مجامع مختلف عمومی بیان شد، بر تمرکز فزاینده و مانورهای استراتژیک سافت‌بانک در بخش هوش مصنوعی تأکید می‌کند.

در این دوره، سافت‌بانک به طور قابل توجهی سرمایه‌گذاری‌ها و ابتکارات استراتژیک خود را در زمینه هوش مصنوعی افزایش داده است.

در سال 2024، گروه سافت‌بانک مجموعه‌ای از سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در شرکت‌های مبتنی بر هوش مصنوعی انجام داد. این سرمایه‌گذاری‌ها شامل سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ هوش مصنوعی Perplexity AI، رهبری دور سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ ربات انسان‌نما Skild AI، تشکیل یک سرمایه‌گذاری مشترک بهداشتی با Tempus AI در ایالات متحده و خرید Graphcore، یک شرکت تک‌شاخ تراشه هوش مصنوعی بریتانیایی بود.

تا سال 2025، سافت‌بانک همکاری خود را با OpenAI تشدید کرد. در اواخر ماه مارس، سافت‌بانک با اعلام خرید Ampere، یک شرکت طراحی تراشه آمریکایی، به مبلغ 6.5 میلیارد دلار (تقریباً 47 میلیارد یوان)، ردپای خود را در بخش تراشه هوش مصنوعی گسترش داد.

همراه با سهام قابل توجه موجود خود در Arm، این اقدامات نشان‌دهنده جاه‌طلبی استراتژیک سافت‌بانک برای تقویت سرمایه‌گذاری‌های خود در زیرساخت تراشه هوش مصنوعی است.

فرصت از دست رفته با Nvidia

شش سال قبل، سافت‌بانک تمام سهام خود را در Nvidia واگذار کرد و از رشد انفجاری بعدی این شرکت، که باعث شد ارزش بازار آن به یک تریلیون دلار برسد، محروم شد. اکنون، در بحبوحه موج کنونی هوش مصنوعی، به نظر می‌رسد سافت‌بانک در حال بازگشت است و نشان می‌دهد که قصد دارد سلطه Nvidia را به چالش بکشد.

در نوامبر 2024، در یک اجلاس هوش مصنوعی در ژاپن، جنسن هوانگ، بنیانگذار و مدیرعامل Nvidia، به حضار گفت: ‘شاید ندانید که در یک مقطع، ماسا (ماسایوشی سان) بزرگترین سهامدار Nvidia بود.’ او سپس با لحنی طنزآمیز لحظه‌ای ‘گریه’ ساختگی را با سان به اشتراک گذاشت و افزود: ‘اشکالی ندارد، می‌توانیم با هم گریه کنیم.’

این قسمت به عنوان یک فرصت از دست رفته مهم برای سافت‌بانک تلقی می‌شود، احساسی که سان به طور علنی با پشیمانی به آن اعتراف کرده است.

در سال 2017، سافت‌بانک سهام Nvidia را در بازار آزاد خریداری کرد و در نهایت تقریباً 5٪ از سهام شرکت را در اختیار گرفت و به یکی از بزرگترین سهامداران Nvidia تبدیل شد. با این حال، سافت‌بانک سهام خود را در سال 2019 فروخت و از صعود Nvidia به اوج مسیر رشد خود بازماند.

اشتیاق سان برای سرمایه‌گذاری در تراشه‌های هوش مصنوعی به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است. در یک مصاحبه عمومی در اکتبر 2024، او اظهار داشت که ارزش Nvidia ‘کمتر از حد واقعی’ است.

در طول دو سال گذشته، گروه سافت‌بانک به طور فعال در حال ایجاد اتحاد و سرمایه‌گذاری در تراشه‌های هوش مصنوعی و صنایع زیربنایی مرتبط بوده است تا دیدگاه ASI خود را تحقق بخشد و احتمالاً اشتباهات گذشته را جبران کند.

سان حتی یک منطق را بیان کرده است: پیشرفت تکامل انسان با ترویج توسعه هوش مصنوعی فوق‌العاده. او پیش‌بینی می‌کند که هوش مصنوعی فوق‌العاده (ASI) تا سال 2035 محقق خواهد شد.

سان تأکید می‌کند که ASI با AGI (هوش مصنوعی عمومی) که بیشتر مورد بحث قرار می‌گیرد، متفاوت است. AGI به هوش عمومی اطلاق می‌شود که قادر به انجام چند کار و نشان دادن انعطاف‌پذیری شبیه به انسان است، که بعید است به طور قابل توجهی قوانین موجود در جامعه بشری را تغییر دهد. از سوی دیگر، ASI بسیار فراتر از هوش انسانی خواهد بود و نقطه عطفی در تاریخ بشر خواهد بود و ربات‌های هوشمند مبتنی بر ASI وظایف فیزیکی مختلفی را از طرف انسان انجام می‌دهند.

استراتژی استقرار ASI سافت‌بانک

بر اساس طرح گروه سافت‌بانک، استقرار ASI شامل چهار بعد کلیدی است:

• تراشه‌های هوش مصنوعی
• مراکز داده هوش مصنوعی
• ربات‌های هوش مصنوعی
• انرژی

در میان اینها، تراشه‌های هوش مصنوعی زیرساخت اصلی هستند.

سان اظهار داشت: ‘Arm فناوری اساسی را برای ASI فراهم خواهد کرد.’ او افزود که در حالی که Arm مهم است، هیچ شرکت واحدی نمی‌تواند به تنهایی به ASI دست یابد. همه اعضای گروه سافت‌بانک برای دستیابی به این هدف با هم همکاری خواهند کرد.

این امر توضیح می‌دهد که چرا سافت‌بانک به طور فزاینده‌ای شرکت‌ها را در بخش تراشه هوش مصنوعی خریداری می‌کند: با شروع سرمایه‌گذاری در Arm، و به دنبال آن خرید Graphcore و Ampere، استراتژی تراشه هوش مصنوعی سافت‌بانک به طور فزاینده‌ای آشکار می‌شود.

آناند جوشی، مدیر فناوری هوش مصنوعی در TechInsights، به 21st Century Business Herald گفت که سافت‌بانک قصد دارد به یک رهبر جهانی در هوش مصنوعی عمومی (AGI) تبدیل شود و فعالیت‌های سرمایه‌گذاری اخیر آن منعکس‌کننده این جاه‌طلبی است.

او در ادامه توضیح داد: ‘برای تحقق کامل پتانسیل برنامه‌های کاربردی AGI، یک زیرساخت کامل مورد نیاز است که تراشه‌ها، IP، سرورها، CPUها، شتاب‌دهنده‌های هوش مصنوعی و موارد دیگر را پوشش دهد.’ هنگامی که سافت‌بانک در نیمه‌رساناهای هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کند، همیشه بر یک دیدگاه گسترده‌تر تمرکز می‌کند و این سه در این طرح، مکمل کاملی را تشکیل می‌دهند: Arm، IP پردازنده را برای مراکز داده فراهم می‌کند. Ampere، تراشه‌های ویژه مرکز داده را بر اساس این IPها می‌سازد و Graphcore بر تحقیق و توسعه تراشه‌های شتاب‌دهنده هوش مصنوعی مرکز داده تمرکز می‌کند.

آناند جوشی در مورد چگونگی ایجاد هم‌افزایی تجاری این سه شرکت گفت: ‘هنوز مشخص نیست که آیا این سه شرکت قصد دارند محصولات موجود را ادغام کنند یا راه‌حل‌های جدیدی را ارائه دهند، اما ترکیب این سه، پتانسیل ایجاد یک زیرساخت کامل برنامه کاربردی هوش مصنوعی را دارد.’

از طریق این ادغام عمودی، OpenAI می‌تواند مدل‌هایی را ارائه دهد که برای اجرا در این معماری انحصاری بهینه شده‌اند و از این طریق به عملکرد مدل پیشرو در سراسر جهان دست یابند. او افزود: ‘مشتریان سازمانی این قابلیت‌های سرور هوش مصنوعی را از طریق تماس‌های API خریداری می‌کنند و مدل پرداخت به ازای استفاده، به احتمال زیاد سودهای هنگفتی را برای آنها ایجاد می‌کند.’

از آنجا که سافت‌بانک در حال ایجاد یک اکوسیستم تراشه اصلی هوش مصنوعی از طریق سرمایه‌گذاری و خرید است، برخی معتقدند که سافت‌بانک قصد دارد یک رقیب بالقوه برای Nvidia ایجاد کند.

چالش‌ها و رقابت

با این حال، در این مرحله، این فقط یک چشم‌انداز است. از یک سو، Nvidia یک خندق مستحکم بر اساس بیش از یک دهه سرمایه‌گذاری مداوم در اکوسیستم‌های نرم‌افزاری مانند CUDA ساخته است. تا به امروز، تراشه‌های GPU Nvidia همچنان اولین انتخاب صنعت برای آموزش هوش مصنوعی هستند. این مزیت اکولوژیکی به آن یک مانع رقابتی خاص در سمت استنتاج هوش مصنوعی می‌دهد. از سوی دیگر، ‘ائتلاف ضد Nvidia’ که بازار در مورد آن شوخی می‌کند، در حال تسریع رشد خود است. یک نمونه معمولی این است که فروشندگان خدمات ابری به سرعت در حال تکرار تراشه‌های استنتاج هوش مصنوعی خود توسعه یافته از طریق همکاری با شرکت‌های طراحی تراشه ASIC هستند و Broadcom و Marvell (Marvell Electronics) ذینفعان مهمی هستند.

در مواجهه با محیط رقابتی موجود، ایجاد پیشرفت‌های سریع برای شرکت‌های تازه وارد آسان نیست، به خصوص که Graphcore و Ampere هر دو هنگام خریداری شدن توسط سافت‌بانک با مشکلات مالی بزرگی روبرو بودند، که به این معنی است که قابلیت‌های تجاری‌سازی این دو شرکت همچنان نیاز به بهبود دارد.

بر اساس افشاگری سافت‌بانک، درآمد عملیاتی Ampere بین سال‌های 2022 و 2024 از 152 میلیون دلار آمریکا به 16 میلیون دلار آمریکا کاهش یافته است، یعنی کاهشی تقریباً ده برابر. به نظر می‌رسد این شرکت در تلاش است تا سودآوری را احیا کند، اما تا سال 2024 همچنان 581 میلیون دلار آمریکا ضرر کرده است. دارایی‌های خالص و کل دارایی‌ها نیز به طور قابل توجهی در حال کاهش هستند.

بر اساس اطلاعات عمومی، Ampere در ابتدا بر محاسبات بومی ابری متمرکز بود و از آن زمان به حوزه محاسبات هوش مصنوعی (محاسبات AI) گسترش یافته است. محصولات این شرکت طیف وسیعی از حجم‌های کاری ابری را از لبه تا مرکز داده ابری پوشش می‌دهند.

اسناد ارائه شده قبلی Graphcore نشان می‌دهد که فروش آن در سال 2022، 2.7 میلیون دلار آمریکا بوده است و 204.6 میلیون دلار آمریکا ضرر کرده است.

آناند جوشی در مورد شرایط عملیاتی به 21st Century Business Herald گفت که اگرچه Arm و Ampere عملکرد خوبی داشتند، اما توسعه Graphcore رضایت‌بخش نبود.

او ادامه داد: ‘دستیابی به سطح عملکرد تراشه‌های دومی به سطح عملکرد همان نسل از محصولات منتشر شده در همان زمان دشوار است که به چالش اصلی آن تبدیل شده است. با این حال، Graphcore به اهمیت نرم‌افزار پشتیبانی پی برده است و شروع به سرمایه‌گذاری در کامپایلرها و سایر زمینه‌های فنی کرده است. این پیوند دقیقاً چالش اصلی ایجاد زیرساخت هوش مصنوعی است و باید بر آن غلبه کرد.’

به نظر آناند جوشی، در مقایسه، تراشه‌های سرور مبتنی بر معماری Arm وارد بازار شده‌اند و یک اکوسیستم نرم‌افزاری نسبتاً بالغ دارند. با این حال، این محصولات هنوز فاقد قابلیت مقیاس‌بندی افقی (قابلیت مقیاس‌بندی) هستند که معماری x86 از آن برخوردار است. او افزود: ‘برای موفقیت، این سه شرکت باید با هم برای توسعه یک نقشه راه نرم‌افزاری یکپارچه همکاری کنند.’

در میان آنها، Arm بدون شک یک تولیدکننده نسبتاً بالغ از نظر توسعه است. اگرچه از دیدگاه عمومی، محصولات تراشه مبتنی بر معماری Arm بیش از 99٪ از تلفن‌های هوشمند موجود در بازار را پوشش می‌دهند، اما در سال‌های اخیر، این شرکت به سرعت برای مراکز داده، رایانه‌های شخصی و سایر زمینه‌ها نیز در حال توسعه است.

محمد عواد، معاون ارشد Arm و مدیر کل واحد تجارت زیرساخت اخیراً مقاله‌ای منتشر کرده است و اشاره کرده است که بیش از شش سال پیش، Arm پلتفرم Arm Neoverse را برای نسل بعدی زیرساخت ابری راه‌اندازی کرد. امروزه، استقرار فناوری Neoverse به اوج جدیدی رسیده است: تقریباً 50٪ از قدرت محاسباتی که به ارائه‌دهندگان خدمات ابری فوق مقیاس پیشرو ارسال می‌شود، مبتنی بر معماری Arm خواهد بود. ارائه‌دهندگان خدمات ابری فوق مقیاس مانند Amazon Web Services (AWS)، Google Cloud و Microsoft Azure همگی از پلتفرم محاسباتی Arm برای ساخت تراشه‌های سفارشی با کاربرد عمومی خود استفاده کرده‌اند.

آناند جوشی به خبرنگاران گفت که Arm به یک بازیگر مهم در بازار مراکز داده تبدیل شده است. به عنوان مثال، آمازون در حال ترویج تراشه خود توسعه یافته Graviton خود به عنوان جایگزینی کم‌هزینه برای X86 است و عملکرد بازار آن در حال حاضر خوب است. به طور مشابه، مجموعه تراشه‌های خود توسعه یافته ‘Graviton+Inferential’ آمازون به عنوان جایگزینی کم‌هزینه برای راه‌حل ‘x86+Nvidia’ قرار گرفته است. Nvidia همچنین معماری Arm را با تراشه‌های Grace CPU خود در سری محصولات Blackwell تطبیق داده است.

او در ادامه افزود: ‘بنابراین، اگر سافت‌بانک، Arm و Ampere بتوانند با موفقیت این استراتژی را پیاده‌سازی کنند، انتظار می‌رود که Arm به یک نیروی غیرقابل اغماض در بازار مراکز داده تبدیل شود.’

استراتژی گسترده‌تر سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی سافت‌بانک

به دلیل سرمایه‌گذاری بیش از حد در صنایع مرتبط با هوش مصنوعی، از شرکت سافت‌بانک خواسته شد تا در کنفرانس سرمایه‌گذاران در فوریه سال جاری، استراتژی سرمایه‌گذاری کلی خود را در صنعت هوش مصنوعی توضیح دهد.

جونیچی میاکاوا، رئیس و مدیرعامل شرکت، تجزیه و تحلیل کرد که این شامل 8 سطح است: استقرار پروژه هوش مصنوعی سطح سازمانی ‘Cristal intelligence’ از طریق یک سرمایه‌گذاری مشترک با OpenAI؛ توسعه یک مدل زبانی بزرگ (LLM) بومی به طور خاص برای ژاپنی؛ همکاری با Microsoft Japan به عنوان بخشی از یک اتحاد استراتژیک در زمینه هوش مصنوعی مولد؛ ارائه مدل Gemini Google Workspace به مشتریان سطح سازمانی؛ ایجاد یک پلتفرم محاسباتی هوش مصنوعی برتر ژاپنی؛ ایجاد مراکز داده هوش مصنوعی در هوکایدو و اوزاکا؛ توسعه AI-RAN و استقرار AITRAS برای ترویج AI-RAN از مفهوم به زندگی؛ ساخت یک زیرساخت محاسباتی فوق‌العاده توزیع شده.

این بدان معناست که در مواجهه با دیدگاه ASI، طرح سافت‌بانک ابعاد جامعی را از سخت‌افزار تا نرم‌افزار، از قدرت محاسباتی تا ارتباطات و از زیرساخت تا راه‌حل‌ها پوشش می‌دهد.

به طور عینی، این همچنین انتظار می‌رود به شرکت‌های تراشه هوش مصنوعی کمک کند، که در حال حاضر به نظر می‌رسد در بازی نسبتاً ضعیف هستند، تا قابلیت‌های خود را بیشتر تثبیت کنند.

آناند جوشی به 21st Century Business Herald گفت که پشته نرم‌افزاری عالی Nvidia از نظر عملکرد بسیار فراتر از رقبای خود است. Ampere و Graphcore در حال حاضر قادر به عملکرد بهتر از Nvidia از نظر عملکرد نیستند. ‘آنها باید بر مزیت کل هزینه مالکیت (Total Cost of Ownership) تمرکز کنند، یا از قابلیت‌های قیمت/استنتاج، نسبت عملکرد/مصرف انرژی به عنوان یک پیشرفت برای دستیابی به پیشرفت در رقابت بازار استفاده کنند.’

او در ادامه اشاره کرد که از آنجا که سافت‌بانک سهامدار OpenAI است، ممکن است برخی از مدل‌های OpenAI را در پلتفرم‌های Arm و Graphcore بهینه کند. این مدل‌ها ممکن است نشان‌دهنده پیشرفته‌ترین فناوری AGI باشند و یک استراتژی فروش انحصاری را اتخاذ کنند. این به آنها یک مزیت منحصر به فرد نسبت به رقبای خود می‌دهد.

آناند جوشی ادامه داد: ‘علاوه بر این، من معتقدم که سافت‌بانک تعدیلاتی را در نقشه راه فناوری Arm ترویج خواهد کرد تا به توسعه Ampere و Graphcore کمک کند. بنابراین، ما خواهیم دید که نقشه راه IP Arm به طور دقیق با نیازهای مدل بزرگ هوش مصنوعی پیشنهادی OpenAI مطابقت دارد.’

سافت‌بانک در واقع در حال تقویت ارتباط تجاری خود با OpenAI است.

در فوریه سال جاری، سافت‌بانک همکاری خود را با OpenAI برای ساخت ‘Crystal Intelligence’ اعلام کرد و Arm نیز عضو مهمی است. سافت‌بانک خاطرنشان کرد که به عنوان بخشی از توافق با OpenAI، به شرکت‌های گروه سافت‌بانک، از جمله Arm و SoftBank Corporation، در ژاپن اولویت داده می‌شود تا جدیدترین و پیشرفته‌ترین مدل‌های توسعه یافته توسط OpenAI را به دست آورند.

در 1 آوریل، سافت‌بانک سرمایه‌گذاری بیشتر در OpenAI را اعلام کرد. سافت‌بانک خاطرنشان کرد که OpenAI یک شریک مهم در تلاش‌های آن برای پیشرفت به سمت ASI است. از سپتامبر 2024، این شرکت در مجموع 2.2 میلیارد دلار آمریکا در OpenAI از طریق SoftBank Vision Fund 2 سرمایه‌گذاری کرده است. در 21 ژانویه، سافت‌بانک و OpenAI به طور مشترک طرح ‘Stargate’ را اعلام کردند که هدف آن ساخت زیرساخت اختصاصی هوش مصنوعی برای OpenAI است. این بار، سافت‌بانک قصد دارد تا 30 میلیارد دلار آمریکا در آن سرمایه‌گذاری کند و 10 میلیارد دلار آمریکا دیگر به سرمایه‌گذاران مشترک اختصاص داده شود.

البته، نگرش سافت‌بانک نسبت به Nvidia کاملاً همان احساس ‘رقابتی/خصمانه’ نیست که دنیای بیرون به آن اعتقاد دارد. در نوامبر 2024، یعنی قبل و بعد از گفتگو بین جنسن هوانگ و ماسایوشی سان، Nvidia و سافت‌بانک اعلام کردند که همکاری تجاری انجام خواهند داد. از یک سو، سافت‌بانک در حال حاضر نیاز به استفاده از تراشه‌های GPU Nvidia برای ساخت زیرساخت محاسباتی دارد. از سوی دیگر، Nvidia نیز در شتاب‌دهی ارتباطات استقرار دارد که به بهبود قابلیت‌های فنی AI-RAN در مسیر ASI سافت‌بانک کمک می‌کند.

در اجلاس فوق‌الذکر، هوانگ رنکسون با احساس گفت: ‘من سال‌ها در زمینه فناوری فعالیت داشته‌ام، با موج رایانه‌های شخصی شروع کردم. کل صنعت محاسبات با رایانه‌های شخصی شروع شد و سپس به اینترنت، محاسبات ابری، ابر تلفن همراه و هوش مصنوعی توسعه یافت. ماسایوشی سان تنها فرد در جهان است که (به طور دقیق) برندگان (بالقوه) را در هر دور انتخاب کرده و در کنار آنها توسعه یافته است.’

موج فعلی هوش مصنوعی در حال اوج‌گیری است و زمینه تراشه هوش مصنوعی نیز در حال اوج‌گیری است و غول‌ها نشانه‌هایی از تسریع رقابت و همکاری را نشان می‌دهند و به دنبال قابلیت‌های غنی‌تر زنجیره صنعتی هستند. نتیجه ‘توافق ده ساله’ ماسایوشی سان هر چه باشد، زمینه را برای یک پاورقی مهم در دور جدید تحول فناوری آماده می‌کند.