پیمایش نبرد قدرت جهانی هوش مصنوعی: داستان چهار غول فناوری

طلوع عصر رقابتی جدید در هوش مصنوعی

صحنه جهانی شاهد رقابتی شدید است که نه با تسلیحات متعارف، بلکه با الگوریتم‌ها و قدرت محاسباتی در جریان است. ایالات متحده و جمهوری خلق چین، غول‌های اقتصادی و نظامی تثبیت‌شده، اکنون در رقابتی بی‌امان برای برتری در حوزه هوش مصنوعی که به سرعت در حال تحول است، گرفتار شده‌اند. این رقابت فناورانه پس از افشاگری‌های DeepSeek مستقر در چین ابعاد جدید و شگفت‌انگیزی به خود گرفت. اعلام اینکه مدل‌های هوش مصنوعی آن‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری بسیار کمتر نسبت به همتایان آمریکایی خود به سطوح عملکردی قابل مقایسه یا حتی برتر دست یابند، موجی در سراسر صنعت فناوری جهانی ایجاد کرد. این تحول به عنوان یک کاتالیزور عمل کرد و اساساً تصورات در مورد مسیر و اقتصاد توسعه هوش مصنوعی را تغییر داد.

واکنش فوری بازار شدید بود. در ۲۷ ژانویه ۲۰۲۵، موجی از عدم قطعیت بخش‌های کامپیوتر و فناوری را فرا گرفت و بیش از یک تریلیون دلار از ارزش بازار را از بین برد. اضطراب اساسی ناشی از این احتمال بود که پیشرفت DeepSeek نشان‌دهنده هزینه‌های بیش از حد گسترده در زیرساخت‌های هوش مصنوعی باشد. اگر دستیابی به قابلیت‌های پیشرفته از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه‌تر بود، این فرض غالب که پیشرفت نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم و فزاینده در سخت‌افزارهای پیشرفته است، ممکن بود نادرست باشد و به طور بالقوه منجر به کاهش شدید هزینه‌های سرمایه‌ای در سراسر صنعت شود. این رویداد واحد، نوسانات و مخاطرات بالای موجود در رقابت هوش مصنوعی را برجسته کرد.

اختلال DeepSeek و تغییر پویایی بازار

پیامدهای ادعاهای DeepSeek به شدت مورد بحث قرار گرفت، اما ادعای اصلی - اینکه یک نهاد چینی می‌تواند با استفاده از فناوری نیمه‌هادی کمتر پیشرفته به چنین پیشرفت قابل توجهی در هوش مصنوعی دست یابد - در ابتدا در برخی محافل با تردید مواجه شد. ایالات متحده مدت‌هاست که مزایای محسوسی در حوزه سخت‌افزار هوش مصنوعی داشته است و به پیشرفته‌ترین واحدهای پردازش گرافیکی (GPUs) و ماشین‌های لیتوگرافی فرابنفش شدید (EUV) انحصاری که برای تولید تراشه‌های نسل بعدی ضروری هستند، دسترسی دارد. این مزایا با محدودیت‌های تجاری استراتژیک با هدف مهار دسترسی چین به این فناوری‌های حیاتی، با استناد به نگرانی‌های امنیت ملی، تقویت می‌شوند. شرکت‌هایی مانند NVIDIA، نیروی غالب در GPUهای قدرت‌بخش هوش مصنوعی، و ASML، تنها ارائه‌دهنده تجهیزات لیتوگرافی EUV، از فروش پیشرفته‌ترین محصولات خود به شرکت‌های چینی منع شده‌اند.

علیرغم این موانع فناوری و کنترل‌های صادراتی، دوره پس از اعلام DeepSeek شاهد فعالیت‌های پرشوری از سوی سایر شرکت‌های فناوری چینی بود. چندین شرکت سیستم‌های هوش مصنوعی پیشرفته خود را رونمایی کردند و قابلیت‌هایی را به نمایش گذاشتند که نشان می‌داد شکاف فناوری درک شده ممکن است باریک‌تر از آنچه قبلاً تصور می‌شد باشد. این موج نوآوری، روایت برتری سخت‌افزاری غیرقابل عبور ایالات متحده را به چالش کشید. علاوه بر این، داده‌های عملکرد بازار که در اوایل سال ۲۰۲۵ پدیدار شد، تصویر جالبی را ترسیم کرد: به نظر می‌رسید شرکت‌های پیشرو چینی متمرکز بر هوش مصنوعی از نظر رشد ارزش سهام در آن دوره به طور قابل توجهی از رقبای برجسته آمریکایی خود بهتر عمل می‌کنند. این واگرایی باعث بررسی دقیق‌تر استراتژی‌ها و پیشرفت بازیگران کلیدی سهامی عام در هر دو سوی اقیانوس آرام شد. تجزیه و تحلیل مسیرهای این شرکت‌های پیشرو، بینش‌های ارزشمندی را در مورد چشم‌انداز رقابتی در حال تحول ارائه می‌دهد.

Microsoft: بهره‌گیری از OpenAI برای تسلط یکپارچه بر هوش مصنوعی

Microsoft از همان ابتدا خود را به عنوان یک بازیگر اصلی در انقلاب هوش مصنوعی معرفی کرد، عمدتاً از طریق مشارکت استراتژیک قابل توجه خود با OpenAI، سازمانی که پشت ChatGPT بسیار تحسین شده قرار دارد. موفقیت ویروسی ChatGPT-3، که در عرض پنج روز یک میلیون کاربر شگفت‌انگیز را به خود جلب کرد و تنها دو ماه پس از عرضه در اواخر سال ۲۰۲۲ از ۱۰۰ میلیون کاربر فعال ماهانه فراتر رفت، هوش مصنوعی مولد را به آگاهی عمومی سوق داد. تعهد Microsoft با سرمایه‌گذاری آن، که حدود ۱۳ میلیارد دلار گزارش شده است، تأکید می‌شود و آنچه که گمان می‌رود سهم ۴۹ درصدی در بازوی انتفاعی OpenAI باشد را تضمین می‌کند. ساختار این معامله در ابتدا به Microsoft ۷۵ درصد از سود OpenAI را تا زمان بازپرداخت سرمایه‌گذاری اولیه ۱۰ میلیارد دلاری‌اش اعطا می‌کند، پس از آن سهامداری آن در سطح ۴۹ درصد تثبیت می‌شود. این ترتیب پیچیده، ادغام عمیق بین این دو نهاد را برجسته می‌کند.

با این حال، کاوش OpenAI برای گذار به سمت یک مدل کاملاً انتفاعی بدون اصطکاک نبوده است، به ویژه انتقادات عمومی از سوی چهره‌هایی مانند Elon Musk، مدیر عامل Tesla Inc. را به دنبال داشته است. Musk، یکی از بنیانگذاران OpenAI که بعداً جدا شد، متعاقباً سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی خود، xAI را راه‌اندازی کرده است و برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را با پروژه‌هایی مانند ابرخوشه ‘Colossus’ اعلام کرده است که طبق گزارش‌ها، هدف آن استقرار بیش از ۱۰۰,۰۰۰ GPU NVIDIA در ابتدا با هدف یک میلیون است. در میان این پس‌زمینه پیچیده، Microsoft امتیازات انحصاری برای تعبیه مدل‌های پیشرفته OpenAI، از جمله ChatGPT، در سراسر اکوسیستم گسترده محصولات خود را حفظ می‌کند. این ادغام در پیشنهاداتی مانند Microsoft 365 CoPilot، ویژگی‌های هوش مصنوعی موتور جستجوی Bing و خدمات هوش مصنوعی پلتفرم ابری Azure مشهود است. علیرغم این موقعیت استراتژیک و ادغام عمیق، بازار در اوایل سال ۲۰۲۵ برخی موانع را برای این غول فناوری منعکس کرد. تا تاریخ ۲ آوریل ۲۰۲۵، سهام MSFT کاهش ۹.۳ درصدی را از ابتدای سال (YTD) نشان می‌داد، که نشان می‌دهد احساسات بازار شاید با پیامدهای گسترده‌تر چشم‌انداز متغیر هوش مصنوعی یا سایر عوامل اقتصاد کلان که بر سهام فناوری با سرمایه بزرگ تأثیر می‌گذارند، دست و پنجه نرم می‌کرد.

Google: پیشرفت با Gemini و ادغام گسترده‌تر

Alphabet Inc.، شرکت مادر Google، به عنوان نیروی مهیب دیگری در نوآوری هوش مصنوعی ایستاده است. در حالی که کمی دیرتر از اتحاد OpenAI/Microsoft وارد عرصه چت‌بات هوش مصنوعی مولد شد، Google با ارائه خود، که در ابتدا با نام Google Bard شناخته می‌شد و متعاقباً با نام Gemini تغییر نام و بهبود یافت، گام‌های مهمی برداشت. Google Gemini به سرعت خود را به عنوان یک برنامه کاربردی پیشرو در هوش مصنوعی تثبیت کرده و مستقیماً با ChatGPT رقابت می‌کند. مشابه رقیب خود، Gemini یک سطح ممتاز ارائه می‌دهد که از طریق اشتراک ماهانه ۲۰ دلاری قابل دسترسی است و پیشرفته‌ترین ویژگی‌های آن را باز می‌کند. یک تمایز کلیدی که اغلب برجسته می‌شود، دسترسی Gemini به اطلاعات به‌روزتر در مقایسه با پایگاه دانش ChatGPT است که معمولاً تاریخ قطع مشخصی دارد (به عنوان مثال، دانش آوریل ۲۰۲۴ تا اوایل آوریل ۲۰۲۵). این دسترسی به داده‌های زمان واقعی می‌تواند برای پرس‌وجوهایی که نیاز به زمینه فعلی دارند، حیاتی باشد.

Gemini دارای پایگاه کاربری تخمینی چشمگیری است که طبق گزارش‌ها به حدود ۲۰۰ میلیون کاربر فعال ماهانه می‌رسد. این ابزار به عنوان یک ابزار هوش مصنوعی جامع، قادر به انجام وظایفی از حل مسائل پیچیده گرفته تا تولید تصاویر خلاقانه است. علاوه بر این، Gemini به عنوان ستون فقرات فناوری برای ‘AI Overviews’ در Google Search عمل می‌کند که پاسخ‌های خلاصه‌شده و تولید شده توسط هوش مصنوعی را مستقیماً در صفحات نتایج جستجو ارائه می‌دهد. این پلتفرم به تکامل خود ادامه می‌دهد و نسخه‌های جدیدتری مانند Gemini 2.5 مدل‌های ‘تفکر’ پیچیده‌ای را معرفی می‌کنند. این مدل‌ها از فرآیندهای استدلال گام به گام برای مقابله با پرس‌وجوهای پیچیده استفاده می‌کنند و هدفشان ارائه پاسخ‌های دقیق‌تر و ظریف‌تر است. علیرغم این پیشرفت‌های فناورانه قابل توجه و ادغام گسترده در محصول اصلی جستجوی Google، عملکرد سهام Alphabet چالش‌های مشابهی را که Microsoft در همان دوره با آن مواجه بود، منعکس کرد. تا ۲ آوریل ۲۰۲۵، سهام GOOGL افت شدیدتری را تجربه کرده بود و ۱۷.۲ درصد YTD کاهش یافته بود. این عملکرد نشان می‌داد که سرمایه‌گذاران همچنان محتاط بودند و به طور بالقوه فشارهای رقابتی و مسیر بلندمدت کسب درآمد از این قابلیت‌های پیشرفته هوش مصنوعی را در برابر سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه مورد نیاز، می‌سنجیدند.

Baidu: Ernie Bot با توانایی چندوجهی وضع موجود را به چالش می‌کشد

در آن سوی اقیانوس آرام، Baidu Inc.، که به طور گسترده به عنوان ارائه‌دهنده برتر موتور جستجو در چین شناخته می‌شود، به عنوان یک رقیب قابل توجه در فضای مدل زبان بزرگ (LLM) ظاهر شد. پس از تأیید نظارتی از سوی دولت چین، Baidu رسماً LLM خود را با نام Ernie (نمایش بهبود یافته از طریق یکپارچه‌سازی دانش) در مارس ۲۰۲۳ راه‌اندازی کرد. نسخه اولیه، Ernie Bot، به عنوان پاسخ مستقیم Baidu به ChatGPT معرفی شد. پذیرش آن سریع بود و طبق گزارش‌ها در چند ماه اول در دسترس بودن، بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر را به خود جلب کرد. Baidu به نوآوری سریع ادامه داد و نسخه‌های به‌روز شده، Ernie X1 و Ernie 4.5 را در مارس ۲۰۲۵ رونمایی کرد.

این مدل‌های جدیدتر پیشرفت‌های قابل توجهی را به نمایش گذاشتند. Ernie X1 به عنوان یک مدل استدلال پیچیده ارائه شد که برای رقابت مستقیم با قابلیت‌های نشان داده شده توسط مدل R1 DeepSeek طراحی شده بود. همزمان، Ernie 4.5 قابلیت‌های چندوجهی پیشرفته‌ای را معرفی کرد. این بدان معنا بود که مدل می‌توانست اطلاعات را در قالب‌های مختلف، از جمله متن، تصاویر و صدا، پردازش و درک کند و این درک را در پیشنهادات خدمات ابری خود ادغام کند. این قابلیت استدلال بین وجهی، کاربردهای جدیدی مانند تفسیر معنای پشت میم‌های اینترنتی یا درک زبان عامیانه محاوره‌ای در متن را امکان‌پذیر می‌سازد. Baidu ادعا می‌کند که در حال حاضر پایگاه کاربری فعال ماهانه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر برای خدمات مرتبط با Ernie خود دارد. در یک حرکت استراتژیک با هدف تسریع پذیرش و پرورش یک اکوسیستم گسترده‌تر، Baidu برنامه‌هایی را برای منبع باز کردن مدل‌های Ernie خود، با شروع از نسخه ۴.۵ که برای ژوئن ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است، اعلام کرد. با تأکید بر موضوع کارایی هزینه که توسط DeepSeek برجسته شده بود، Baidu ادعا کرد که فناوری آن می‌تواند عملکرد DeepSeek R1 را با تقریباً نیمی از هزینه محاسباتی تکرار کند. این تمرکز بر کارایی، همراه با رشد قوی کاربر و پیشرفت فناوری، به نظر می‌رسید که با استقبال مثبت سرمایه‌گذاران روبرو شده است. با انعکاس این شتاب، سهام BIDU تا تاریخ ۲ آوریل ۲۰۲۵، ۸.۳ درصد YTD افزایش یافته بود.

Alibaba: Qwen پیشتاز در منبع باز و کارایی

Alibaba Group Holding Ltd.، نیروی غالب در چشم‌انداز تجارت الکترونیک چین، همچنین از طریق بخش رایانش ابری خود، Alibaba Cloud، پیشرفت‌های قابل توجهی در عرصه هوش مصنوعی داشته است. در آوریل ۲۰۲۳، Alibaba Cloud LLM پرچمدار خود، Tongyi Qianwen را معرفی کرد که اغلب با نام مستعار Qwen شناخته می‌شود. توسعه بعدی منجر به انتشار Qwen 2.5 -Omni-7B شد، مدلی که با معماری یکپارچه و سرتاسری خود متمایز است و قادر به پردازش طیف متنوعی از ورودی‌ها از جمله متن، صدا، تصاویر و ویدئوها است. به طور چشمگیری، می‌تواند پاسخ‌ها را به صورت متن بلادرنگ با سرعت طبیعی تولید کند. یکی از ویژگی‌های کلیدی Qwen 2.5 اندازه نسبتاً فشرده آن است که آن را به ویژه به عنوان یک مدل بنیادی برای توسعه عوامل هوش مصنوعی تخصصی مناسب می‌سازد که می‌توانند به طور کارآمد در محیط‌های مختلف عمل کنند.

Alibaba کاربردهای عملی متعددی را برای Qwen، همانطور که توسط مرکز خبری رسمی آن، Alizila، شرح داده شده است، برجسته کرد. این موارد استفاده بالقوه تصویری از تأثیر هوش مصنوعی بر زندگی روزمره را ترسیم می‌کنند: ‘به عنوان مثال، این مدل می‌تواند برای تغییر زندگی با کمک به کاربران کم‌بینا در مسیریابی محیط‌ها از طریق توضیحات صوتی بلادرنگ، ارائه راهنمایی گام به گام آشپزی با تجزیه و تحلیل مواد تشکیل‌دهنده ویدئو، یا قدرت بخشیدن به گفتگوهای هوشمند خدمات مشتری که واقعاً نیازهای مشتری را درک می‌کنند، مورد استفاده قرار گیرد.’ قابلیت دو زبانه این مدل در هر دو زبان چینی و انگلیسی، کاربرد آن را بیشتر گسترش می‌دهد. Alibaba Cloud با اطمینان Qwen 2.5 را از نظر معیارهای عملکردی برتر از DeepSeek و مدل GPT-4o OpenAI معرفی کرد. با نگاه به آینده، این شرکت برنامه‌هایی را برای راه‌اندازی نسخه بعدی، Qwen 3، در آوریل ۲۰۲۵ اعلام کرد. استقبال بازار از استراتژی و اجرای هوش مصنوعی Alibaba در این دوره به طور قابل توجهی مشتاقانه بود. از نظر عملکرد سهام در میان چهار شرکت مورد بررسی، Alibaba به عنوان پیشتاز بدون ابهام ظاهر شد. سهام BABA قدرت قابل توجهی از خود نشان داد و تا تاریخ ۲ آوریل ۲۰۲۵، ۵۳.۱ درصد YTD افزایش یافته بود، که نشان‌دهنده اعتماد قوی سرمایه‌گذاران به مسیر هوش مصنوعی و چشم‌انداز کلی کسب‌وکار آن است.