خیزش هوش مصنوعی چین: شوک DeepSeek و توازن جهانی

رقیبی که کسی انتظارش را نداشت

سال‌ها، روایت حک شده بر سنگ به نظر می‌رسید: نبوغ آمریکایی پیشگام است، صنعت چین تکرار می‌کند. Silicon Valley زادگاه پیشرفت‌ها بود، در حالی که در آن سوی اقیانوس آرام، کارخانه‌ها نسخه‌های ارزان‌تر و شاید کمتر پالایش‌شده را تولید می‌کردند. این سناریوی راحت، که اغلب به صورت ‘آمریکا نوآوری می‌کند، چین تکرار می‌کند’ (یا نسخه کمتر سخاوتمندانه ‘تقلید می‌کند’) خلاصه می‌شد، بر برداشت‌ها از دو اقتصاد بزرگ جهان، به ویژه در عرصه پرمخاطره هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)، حاکم بود. در هوش مصنوعی، جایی که غول‌های فناوری آمریکایی با هزینه‌های آزادانه منابع و استعدادهای عظیمی را در اختیار داشتند، این کلیشه به ویژه درست به نظر می‌رسید. به نظر می‌رسید شرکت‌های چینی در یک بازی دائمی عقب‌ماندگی گرفتار شده‌اند.

سپس ژانویه فرا رسید. نه از یک پردیس فناوری گسترده، بلکه از شاخه‌ای از یک صندوق پوشش ریسک به نام High-Flyer، یک استارتاپ مستقر در Hangzhou به نام DeepSeek، شوکی را وارد کرد که در سراسر چشم‌انداز فناوری جهانی طنین‌انداز شد. آن‌ها R1، یک مدل زبان بزرگ (LLM) ‘استدلالی’ را منتشر کردند. شوک فقط این نبود که به نظر می‌رسید از ناکجاآباد ظاهر شده است؛ بلکه این بود که R1 به طور قابل اثباتی با معیارهای عملکرد مدل o1 شرکت OpenAI مطابقت داشت، مدلی که خود تنها چند ماه قبل معرفی شده بود. حتی شگفت‌انگیزتر، کارایی آن بود. هزینه نهایی ‘اجرای آموزشی’ (training run) برای مدل قبلی R1، یعنی V3، طبق گزارش‌ها تنها 6 میلیون دلار بود. در مقایسه با ده‌ها یا حتی صدها میلیون دلاری که برای آموزش مدل‌های رقیب آمریکایی هزینه می‌شد، این رقم، به قول Andrej Karpathy، دانشمند سابق هوش مصنوعی Tesla، ‘بودجه‌ای خنده‌دار’ بود. DeepSeek فقط تکرار نکرده بود؛ بلکه به طور چشمگیری و با بودجه‌ای ناچیز نوآوری کرده بود.

لرزه‌های بازار و حسابرسی Silicon Valley

این خبر مانند بمب در Wall Street فرود آمد. با صعود R1 شرکت DeepSeek در نمودارهای دانلود، وحشت سرمایه‌گذارانی را که به شدت روی شرکت‌های بزرگ فناوری (Big Tech) سرمایه‌گذاری کرده بودند، فرا گرفت. غول‌های مستقر ناگهان آسیب‌پذیر به نظر می‌رسیدند. در یک فروش چشمگیر، بیش از 1 تریلیون دلار از ارزش بازار شرکت‌های استواری مانند Nvidia و Microsoft از بین رفت. پایه‌های سلطه درک شده ایالات متحده لرزید.

امواج شوک فراتر از سالن‌های معاملاتی گسترش یافت. رهبرانی مانند Sam Altman، مدیرعامل OpenAI، درگیر درون‌نگری عمومی شدند و آشکارا در مورد یک چرخش استراتژیک به سمت مدل‌های منبع‌باز (open-source) فکر می‌کردند. این دقیقاً مسیری بود که DeepSeek در پیش گرفته بود، با در دسترس قرار دادن کد مدل خود به صورت عمومی و قابل تغییر، که ذاتاً مانع ورود و هزینه را برای کاربران کاهش می‌داد. اعتراف ضمنی واضح بود: تازه‌وارد از Hangzhou، بازنگری اساسی را در قلب تشکیلات هوش مصنوعی Silicon Valley تحمیل کرده بود.

Jeffrey Ding، استادیار علوم سیاسی در دانشگاه George Washington و نویسنده هوشمند خبرنامه ChinAI، اعتراف کرد: ‘بسیاری از ما، از جمله خودم، در این مورد اشتباه کردیم’. دست‌کم گرفتن ظرفیت چین برای ‘پیشرفت‌های پیشگامانه’ ناگهان و به وضوح آشکار شد. روایت قدیمی در حال فروپاشی بود.

ملتی بیدار شده: سرخوشی و تأیید در چین

در حالی که نگرانی در بخش فناوری ایالات متحده موج می‌زد، موجی از غرور ملی و هیجان در سراسر چین فراگیر شد. Liang Wenfeng، بنیانگذار DeepSeek، تأییدیه سطح بالایی دریافت کرد و کرسی مطلوبی را در نشست فوریه با رئیس جمهور چین Xi Jinping و دیگر غول‌های بخش خصوصی به دست آورد و در کنار چهره‌های افسانه‌ای مانند Jack Ma، بنیانگذار Alibaba و Ren Zhengfei، بنیانگذار Huawei، قرار گرفت. این فقط یک تقدیر نبود؛ بلکه یک سیگنال قدرتمند بود.

شرکت‌های بزرگ چینی به سرعت برای بهره‌برداری از این پیشرفت حرکت کردند. غول خودروهای الکتریکی BYD و غول لوازم خانگی Midea برنامه‌هایی را برای ادغام هوش مصنوعی قدرتمند و مقرون‌به‌صرفه DeepSeek در خطوط تولید خود اعلام کردند. این فناوری فقط یک قهرمان معیار نبود؛ بلکه به سرعت در تار و پود صنعت چین بافته می‌شد.

این موج خوش‌بینی فناورانه تضاد آشکاری با بدبینی اقتصادی داشت که اخیراً بر چین سایه افکنده بود. Paul Triolo، سرپرست سیاست فناوری در شرکت مشاورتی DGA–Albright Stonebridge Group، مشاهده کرد: ‘DeepSeek می‌تواند به تنهایی اقتصاد را به روش‌هایی که دولت هرگز نمی‌توانست بفهمد چگونه انجام دهد، راه‌اندازی کند’. این نشان‌دهنده ترکیبی قدرتمند از نوآوری داخلی و تأیید بازار بود.

فراتر از DeepSeek: نگاهی عمیق‌تر به چشم‌انداز هوش مصنوعی چین

ظهور شگفت‌انگیز DeepSeek یک حادثه منزوی نبود، بلکه بارزترین تجلی یک بخش هوش مصنوعی پویا و به سرعت در حال تحول در چین بود، بخشی که عمدتاً توسط بسیاری از ناظران غربی دست‌کم گرفته شده بود. غول‌های فناوری مستقر مانند Alibaba و ByteDance (شرکت مادر TikTok) در حال توسعه و انتشار مدل‌های هوش مصنوعی خود بوده‌اند که برخی از آن‌ها در معیارهای استدلالی خاص از همتایان غربی خود پیشی گرفته‌اند.

علاوه بر این، یک اکوسیستم پر جنب و جوش از شرکت‌های هوش مصنوعی کوچکتر و تخصصی در حال شکوفایی است. امواج متوالی استارتاپ‌ها ظهور کرده‌اند:

• ‘اژدهای کوچک’ اولیه بر یادگیری ماشین و بینایی کامپیوتر متمرکز بودند، از جمله شرکت‌هایی مانند SenseTime و Megvii که در ابتدا توجه جهانی را به خود جلب کردند.
• با مرکزیت یافتن هوش مصنوعی مولد (generative AI)، تمرکز به سمت ‘ببرهای هوش مصنوعی’ تغییر کرد - شرکت‌هایی مانند Baichuan، Moonshot، MiniMax و Zhipu.
• اکنون، یک گروه جدید، که اغلب به عنوان آخرین ‘اژدها’ نامیده می‌شوند، در حال ایجاد موج هستند، به ویژه گروهی متشکل از شش استارتاپ مستقر در Hangzhou، که DeepSeek یکی از آن‌هاست.

احساسات سرمایه‌گذاران این تجدید حیات را منعکس کرده است. پس از یک دوره احتیاط، سرمایه در حال بازگشت به فناوری چین است. شاخص فناوری Hang Seng (Hang Seng Tech Index)، یک شاخص کلیدی برای شرکت‌های فناوری فهرست شده در هنگ کنگ، از ابتدای سال 35 درصد افزایش یافته است. پیشرو این رالی سهامی مانند:

• Alibaba، یک بازیگر بنیادی که اکنون عمیقاً در توسعه هوش مصنوعی و اکوسیستم‌های منبع‌باز درگیر است.
• Kuaishou، خالق Kling، یک مدل هوش مصنوعی متن به ویدئو چشمگیر.
• SMIC، ‘قهرمان ملی’ تعیین شده چین در تولید نیمه‌هادی‌ها، که به طور فزاینده‌ای برای تولید تراشه‌های هوش مصنوعی مورد نیاز شرکت‌هایی مانند Huawei حیاتی است.

پژواک گذشته: کتاب بازی اثبات شده ‘دنباله‌روی سریع’ چین

در حالی که پیشرفت DeepSeek در حوزه پیچیده LLM ها بسیاری را غافلگیر کرد، ناظران باتجربه مسیر اقتصادی چین الگوهای آشنایی را تشخیص دادند. هوش مصنوعی به خوبی می‌تواند آخرین بخشی باشد که چین از نقاط قوت منحصر به فرد خود برای دستیابی سریع به برابری و به طور بالقوه سلطه استفاده می‌کند، بسیار شبیه به آنچه در سایر صنایع حیاتی انجام داده است.

شواهد را در نظر بگیرید:

• انرژی تجدیدپذیر: تولیدکنندگان چینی بر بازار جهانی پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی تسلط دارند و هزینه‌ها را کاهش داده و گذار سبز جهان را تسریع می‌کنند.
• خودروهای الکتریکی: چین به بزرگترین صادرکننده خودرو در جهان تبدیل شده است که ناشی از موفقیت برندهای داخلی خودروهای الکتریکی (EV) آن است. حتی خودروهای الکتریکی تولید شده توسط شرکت‌های غربی اغلب به شدت به باتری‌های ساخت چین متکی هستند.
• مرزهای دیگر: در زمینه‌هایی مانند پهپادها، رباتیک پیشرفته و حوزه‌های خاصی از بیوتکنولوژی، شرکت‌های چینی به عنوان رهبران جهانی ایستاده‌اند، نه فقط دنباله‌روها.

مدیران غربی گاهی اوقات این موفقیت‌ها را نادیده می‌گیرند و آن‌ها را عمدتاً به مزایای ناعادلانه مانند یارانه‌های سنگین دولتی، سرقت مالکیت معنوی، قاچاق غیرقانونی یا نقض کنترل‌های صادراتی نسبت می‌دهند. در حالی که این عوامل ممکن است نقشی داشته باشند، محرک‌های بنیادی‌تر و پایدارتر صعود فناوری چین اغلب نادیده گرفته می‌شوند:

• یک پایگاه تولیدی عظیم قادر به افزایش سریع و کارآمد تولید.
• یک اشتیاق نهادینه شده برای یادگیری و تطبیق فناوری‌ها و مدل‌های تجاری خارجی.
• یک مخزن عمیق و در حال گسترش استعدادهای ماهر، به ویژه در مهندسی و علوم.
• یک دولت فعال که نه تنها به عنوان یک تنظیم‌کننده بلکه به عنوان یک حامی استراتژیک، هماهنگ‌کننده و تشویق‌کننده ملی برای صنایع کلیدی عمل می‌کند.

همانطور که Keyu Jin، اقتصاددان و نویسنده کتاب The New China Playbook توضیح می‌دهد، نوآوران چینی اغلب در ‘حل مسئله سفارشی’ (tailor-made problem-solving) برتری دارند تا ‘تفکر پیشگامانه و سیستمی’ (breakthrough, systemwide thinking) که بیشتر مشخصه اکوسیستم نوآوری ایالات متحده است. این تمرکز بر نوآوری هدفمند، عمل‌گرا و ‘به اندازه کافی خوب’ به چین اجازه می‌دهد تا فناوری‌های پیشرفته را با قیمت‌هایی که برای بازار جهانی قابل دسترسی است، تسلط یافته و به تولید انبوه برساند. DeepSeek نمونه‌ای از این است - دستیابی به عملکرد نزدیک به پیشرفته‌ترین‌ها با کارایی هزینه قابل توجه. در حالی که شرکت‌های غربی با هزینه‌های نجومی پیشرفت هوش مصنوعی دست و پنجه نرم می‌کنند، چین خود را در موقعیتی قرار می‌دهد که دقیقاً آنچه را که بخش بزرگی از جهان نیاز دارد ارائه دهد: هوش مصنوعی قدرتمند که مقرون به صرفه نیز باشد.

غلبه بر موانع: از عقب‌مانده تا پیشرو؟

جهش فعلی هوش مصنوعی با توجه به گذشته اخیر حتی قابل توجه‌تر است. تا همین دو سال پیش، به نظر می‌رسید جاه‌طلبی‌های هوش مصنوعی چین به طور قابل توجهی با مانع مواجه شده است. از سال 2020، پکن یک کمپین نظارتی گسترده را با هدف مهار افراط‌ها و قدرت درک شده بخش فناوری داخلی خود آغاز کرد. این سرکوب، سرمایی را بر صنعت انداخت، خط لوله زمانی پربار IPO های فناوری چین را خشکاند و کنترل‌های سخت‌گیرانه‌تری را بر حریم خصوصی داده‌ها اعمال کرد.

راه‌اندازی ChatGPT توسط OpenAI در اواخر سال 2022 به وضوح شکاف آشکار را برجسته کرد. LLM های چینی که متعاقباً منتشر شدند، عموماً از نظر عملکرد از ChatGPT عقب بودند، حتی هنگام پردازش زبان مادری خود. تشدید این چالش‌ها، کنترل‌های صادراتی سخت‌گیرانه ایالات متحده بود که برای جلوگیری از دستیابی شرکت‌های چینی به تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی Nvidia طراحی شده بود که برای آموزش و اجرای LLM های پیچیده ضروری تلقی می‌شدند. روایت یک برتری غیرقابل عبور ایالات متحده امن به نظر می‌رسید.

با این حال، به گفته ناظرانی مانند Jeffrey Ding، یک تغییر ظریف در پاییز 2024 آغاز شد. او خاطرنشان می‌کند: ‘شما شروع به دیدن بسته شدن شکاف کردید’، به ویژه در جامعه هوش مصنوعی منبع‌باز (open-source AI community). شرکت‌های چینی شروع به بهینه‌سازی استراتژیک برای مدل‌های کوچکتر و کارآمدتر کردند که می‌توانستند بدون نیاز به پیشرفته‌ترین سخت‌افزارهای محدود شده، به طور مؤثر آموزش داده شوند. به نظر می‌رسید ضرورت، که ناشی از مقررات و محدودیت بود، نوع متفاوتی از نوآوری را پرورش می‌داد - نوآوری متمرکز بر کارایی و دسترسی.

Hangzhou: کوره پر جنب و جوش هوش مصنوعی چین

مرکز این رنسانس هوش مصنوعی شهر Hangzhou است. Hangzhou که از لحاظ تاریخی به عنوان پایگاه اصلی غول تجارت الکترونیک Alibaba شناخته می‌شود، به عنوان کانون بی‌چون و چرای رونق فعلی هوش مصنوعی چین ظهور کرده است. موفقیت آن ناشی از تلاقی منحصر به فرد عوامل است.

Grace Shao، بنیانگذار شرکت مشاوره هوش مصنوعی Proem، توضیح می‌دهد: ‘این شهر از این مزیت برخوردار است که به اندازه کافی از پکن دور است تا از انواع رویه‌های بوروکراتیک اجتناب کند’. همزمان، ‘مزیت نزدیکی بسیار به شانگهای برای دسترسی به سرمایه و استعداد بین‌المللی’ حیاتی است. شاید مهمتر از همه، Hangzhou دارای ‘یک مخزن استعداد بسیار قوی به لطف Alibaba، NetEase و دیگران’ است که طی دهه‌ها یک اکوسیستم فناوری عمیق را پرورش داده‌اند.

خود Alibaba نقش مهمی در پرورش این محیط ایفا کرده است، به ویژه از طریق حمایت از توسعه منبع‌باز. به طور قابل توجهی، بسیاری از LLM های با بهترین عملکرد فهرست شده در Hugging Face، یک پلتفرم برجسته جامعه هوش مصنوعی منبع‌باز، با استفاده از مدل‌های Tongyi Qianwen خود Alibaba به عنوان پایه آموزش داده شده‌اند.

فراتر از DeepSeek، Hangzhou مملو از سایر سرمایه‌گذاری‌های نوآورانه مبتنی بر هوش مصنوعی است که جایگاه‌های متمایزی را ایجاد می‌کنند:

• Unitree Robotics: زمانی که ربات‌های چابک و رقصنده آن در جشن تلویزیونی جشنواره بهار امسال به عنوان اجراکنندگان برجسته حضور یافتند و صدها میلیون بیننده را مجذوب خود کردند، شهرت ملی به دست آورد.
• Game Science: استودیوی سازنده Black Myth: Wukong، یک بازی اکشن RPG با گرافیک خیره‌کننده که به یکی از پرفروش‌ترین بازی‌های ویدیویی سال 2024 تبدیل شد و گرافیک پیشرفته و گیم‌پلی مبتنی بر هوش مصنوعی را به نمایش گذاشت.
• Manycore: شرکتی متخصص در ‘هوش فضایی’ (spatial intelligence)، با تمرکز بر فناوری‌های پیچیده رندر سه بعدی که برای واقعیت افزوده، واقعیت مجازی و شبیه‌سازی‌های پیشرفته حیاتی هستند.

کالبدشکافی جهش: آناتومی شتاب هوش مصنوعی چین

چگونه بخش هوش مصنوعی چین توانست چنین پیشرفت سریعی داشته باشد، انتظارات را به چالش بکشد و بر موانع قابل توجهی غلبه کند؟ چندین عنصر کلیدی همگرا شدند:

• مقیاس عظیم: اندازه محض چین یک مزیت بی‌نظیر را فراهم می‌کند. Grace Shao به لحظه‌ای اشاره می‌کند که Tencent، اپراتور سوپر اپلیکیشن فراگیر WeChat، LLM DeepSeek را ادغام کرد و فوراً آن را در معرض بیش از یک میلیارد کاربر بالقوه قرار داد. این حرکت به تنهایی این استارتاپ را به کانون توجه ملی پرتاب کرد و داده‌های استفاده واقعی ارزشمندی را فراهم کرد.
• هماهنگی و سیگنال‌دهی دولت: دولت نقش حیاتی و چندوجهی ایفا می‌کند. از طریق سیاست‌ها، مقررات و یارانه‌های هدفمند، مقامات یک سیستم نوآوری ‘هماهنگ شده توسط دولت’ را پرورش می‌دهند. بخش خصوصی عموماً با اولویت‌هایی که از بالا سیگنال داده می‌شود، همسو می‌شود. Paul Triolo عملکرد دولت را تا حدی به عنوان ‘تشویق’ توصیف می‌کند. او تأکید می‌کند: ‘وقتی Liang Wenfeng با نخست‌وزیر Li Qiang و رئیس‌جمهور Xi Jinping ملاقات می‌کند، این یک سیگنال است’. در واقع، آن نشست سطح بالای فوریه به عنوان یک کاتالیزور عمل کرد و باعث پذیرش گسترده DeepSeek شد، ابتدا توسط شرکت‌های مخابراتی مرتبط با دولت، سپس توسط غول‌های فناوری و مصرف‌کننده، و در نهایت توسط دولت‌های محلی حمایت شد.
• پیامدهای ناخواسته کنترل‌های صادراتی: به طرز طعنه‌آمیزی، محدودیت‌های ایالات متحده بر فروش تراشه‌های پیشرفته ممکن است به طور ناخواسته نوآوری داخلی را تحریک کرده باشد. Liang Wenfeng سال گذشته به رسانه‌های چینی گفت: ‘پول هرگز برای ما مشکل نبوده است؛ ممنوعیت ارسال تراشه‌های پیشرفته مشکل است’. سال‌ها، در دسترس بودن آسان تراشه‌های برتر خارجی، مسلماً صنعت نیمه‌هادی بومی چین را سرکوب کرده بود. با این حال، به گفته اقتصاددان Keyu Jin، محدودیت‌های ایالات متحده ‘کل ملت را برای دستیابی به لبه پیشرفت بسیج کرد’. غول مخابراتی Huawei، علیرغم مواجهه با فشار شدید خود از سوی ایالات متحده، به عنوان یک رهبر در زنجیره تأمین تراشه‌های پیشرفته جایگزین چین ظهور کرده است. تراشه‌های هوش مصنوعی Ascend آن، در حالی که شاید هنوز با سطح بالای Nvidia مطابقت نداشته باشند، برای وظایف حیاتی مانند ‘استنتاج’ (inference) - اجرای مدل‌های هوش مصنوعی از قبل آموزش دیده در برنامه‌های کاربردی دنیای واقعی - به اندازه کافی توانمند هستند و استارتاپ‌هایی مانند DeepSeek را قادر می‌سازند تا نوآوری‌های خود را به طور مؤثر به کار گیرند.
• چشمه عمیق استعداد: دانشگاه‌های چین تعداد زیادی مهندس بسیار با انگیزه تولید می‌کنند که مشتاق کار در خط مقدم هوش مصنوعی هستند. در حالی که برخی از پرسنل کلیدی در شرکت‌هایی مانند DeepSeek آموزش غربی دیده‌اند، Triolo یک روند قابل توجه را برجسته می‌کند: ‘Liang Wenfeng رفت و این افراد برتر را استخدام کرد - جوانانی که تجربه در غرب نداشتند، که در MIT و Stanford آموزش ندیده بودند’. او می‌افزاید که مدیران عامل غربی اغلب ‘از کیفیت افرادی که از دانشگاه‌های رده دوم، سوم و چهارم در چین فارغ‌التحصیل می‌شوند، شگفت‌زده می‌شوند. شما نمی‌توانید این نوع افراد را، در این تعداد، در دانشگاه‌های ایالات متحده پیدا کنید’. این عمق استعداد قابل دسترس، منبع حیاتی برای مقیاس‌بندی سریع سرمایه‌گذاری‌های هوش مصنوعی فراهم می‌کند.
• ذهنیت کارآفرینی در حال تحول: ناظران همچنین به تغییر بالقوه در نگرش در میان نسل جوان بنیانگذاران فناوری چین، که اغلب به عنوان ‘نسل دهه 90’ نامیده می‌شوند، اشاره می‌کنند. Grace Shao پیشنهاد می‌کند که در حالی که نسل‌های قدیمی‌تر ممکن است بر مدل ‘کپی کردن اشکالی ندارد، اما آن را بهتر کن’ تمرکز کرده باشند، کارآفرینان امروزی به طور فزاینده‌ای ‘در مورد منبع‌باز بودن به عنوان یک انتخاب فلسفی صحبت می‌کنند. چین می‌تواند نوآوری کند و نه فقط کپی’. این نشان‌دهنده اعتماد به نفس فزاینده و تمایل به مشارکت اساسی در مشترکات فناوری جهانی است.

موانع باقی‌مانده: معمای سرمایه

علیرغم پیشرفت‌های چشمگیر فناوری و موفقیت شرکت‌هایی مانند DeepSeek، موانع قابل توجهی برای بخش هوش مصنوعی چین باقی مانده است، به ویژه در مورد تأمین مالی و دسترسی به بازار. استارتاپ‌های فناوری چینی عموماً فاقد مسیرهای قوی سرمایه‌گذاری هستند که برای همتایان آمریکایی خود در دسترس است.

سرکوب فناوری در اوایل دهه 2020 به طور قابل توجهی صحنه سرمایه‌گذاری خطرپذیر (venture capital) چین را که پیش از این کمتر از Silicon Valley بالغ بود، تضعیف کرد. شرکت‌های VC داخلی نسبتاً کم هستند و تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی با ایالات متحده باعث شد سرمایه‌گذاران خطرپذیر خارجی به طور قابل توجهی عقب‌نشینی کنند. (مدل تأمین مالی DeepSeek، با تکیه بر شرکت مادر صندوق پوشش ریسک خود High-Flyer، یک استثنا است که قاعده را اثبات می‌کند).

علاوه بر این، دسترسی به بازارهای عمومی چالش‌هایی را ایجاد می‌کند. بورس‌های اوراق بهادار چین از لحاظ تاریخی در مورد فهرست کردن استارتاپ‌های غیرسودآور محتاط بوده‌اند. برای مدتی، نیویورک به عنوان مقصدی محبوب برای IPO های فناوری چین عمل می‌کرد، اما افزایش نظارت از سوی واشنگتن و پکن تا حد زیادی آن مسیر را مسدود کرده است. Paul Triolo به صراحت می‌گوید: ‘بازارهای سرمایه بسیار توسعه نیافته، نابالغ و غیر نقدشونده هستند’. ‘این یک مشکل بزرگ است. این باعث می‌شود مردم در پکن تا دیروقت بیدار بمانند’.

رهبران چین با تشخیص این تنگنا، در گردهمایی سیاسی ‘دو جلسه’ در ماه مارس، جایی که اولویت‌های اقتصادی ملی تعیین می‌شود، اصلاح مسیر را سیگنال دادند. آن‌ها برنامه‌هایی را برای یک ‘صندوق راهنمای سرمایه‌گذاری خطرپذیر ملی’ اعلام کردند که هدف آن بسیج 1 تریلیون یوان چین (تقریباً 138 میلیارد دلار) به سمت بخش‌های استراتژیک ‘فناوری سخت’ (hard technology)، از جمله هوش مصنوعی است. این نشان‌دهنده یک اذعان ضمنی است که مداخله دولت برای تقویت مکانیسم‌های تأمین مالی بخش خصوصی ضروری تلقی می‌شود.

ترسیم آینده: کارایی، باز بودن و جاه‌طلبی‌های جهانی

موفقیت DeepSeek، که بر پایه کارایی به جای هزینه‌های سرمایه‌ای عظیم بنا شده است، نشان می‌دهد که رقبای هوش مصنوعی چین ممکن است برای رقابت جهانی به سطوح تأمین مالی Silicon Valley نیاز نداشته باشند. حمایت صریح دولت از توسعه هوش مصنوعی منبع‌باز نسبتاً ارزان، این استراتژی را تقویت می‌کند و آن را راهی برای تشویق پذیرش گسترده فناوری توسعه‌یافته توسط چین هم در داخل و هم در سطح بین‌المللی می‌داند. شرکت‌هایی مانند Alibaba نیز از منبع‌باز استقبال می‌کنند و استدلال می‌کنند که این امر کاربران بیشتری را به اکوسیستم‌های ابری و خدماتی گسترده‌تر آن‌ها سوق می‌دهد.

در حالی که تشدید حمایت‌گرایی، که به طور بالقوه تحت یک دولت آینده Trump تقویت می‌شود، ممکن است پذیرش این مدل‌های هوش مصنوعی چینی را در ایالات متحده محدود کند، آن‌ها می‌توانند بازارهای بسیار پذیرا را در جاهای دیگر پیدا کنند. تأکید DeepSeek بر مقرون‌به‌صرفه بودن و باز بودن ممکن است به شدت در اقتصادهای نوظهور در سراسر جنوب جهانی (Global South) طنین‌انداز شود. این بازارها اغلب دارای نبوغ قابل توجه و تقاضا برای فناوری پیشرفته هستند اما فاقد زیرساخت‌های محاسباتی گسترده و سرمایه به راحتی در دسترس در غرب هستند. مدل گران‌قیمت و اختصاصی OpenAI ممکن است جذابیت کمتری نسبت به جایگزین‌های قدرتمند، سازگار و مقرون‌به‌صرفه چینی داشته باشد.

چین قبلاً توانایی خود را در نفوذ و حتی تسلط بر بازارهای خارجی با محصولاتی که نقطه مطلوبی از قابلیت اطمینان و مقرون‌به‌صرفه بودن را هدف قرار می‌دهند - مانند پنل‌های خورشیدی، خودروهای الکتریکی و گوشی‌های هوشمند - نشان داده است. اگر شرکت‌هایی مانند DeepSeek و Alibaba به نوآوری به روش‌هایی ادامه دهند که وابستگی به گران‌ترین سخت‌افزارهای محاسباتی را کاهش دهد، می‌توانند به طور مؤثری دسترسی به هوش مصنوعی قدرتمند را دموکراتیک کنند. بقیه جهان، به ویژه کشورهای در حال توسعه، ممکن است بهترین هوش مصنوعی را که به راحتی می‌توانند تهیه کنند، انتخاب کنند و به طور بالقوه از پیشنهادات پیشرفته Silicon Valley عبور کرده و محور جدیدی از نفوذ جهانی هوش مصنوعی را ایجاد کنند.